Sha'ir iminjan toxtiyarof: “Shé'iriyetni, edebiyatni söygen millet u ulugh we büyük millettur”

Ötken esirning 80-yilliri sowét ittipaqi terkibidiki jumhuriyetlerning biri qazaqistanda oqup, terbiyelinip, andin bolupmu 90-yillardin kéyin, yeni sowét ittipaqi yimirilip, qazaqistan musteqilliqqa érishkendin kéyinki yillarda köpligen Uyghur sha'ir we yazghuchiliri edebiyat meydanida tonulushqa bashlighanidi. Shularning biri iminjan toxtiyarof hazir almuta wilayiti emgekchiqazaq nahiyesining chélek yézisida yashaydu.

Iminjan toxtiyarofning tunji “Yürek tewrigende” namliq shé'irlar toplimi ene shu musteqilliqning deslepki mezgilliride yoruq körgen idi. Eyni waqitlarda qazaqistandiki Uyghur mektipini tamamlighan iminjan toxtiyarof öz hayatining deslepki yilliri milliy metbu'atining tereqqiyatigha serp qilidu. Uyghur edebiyatining shé'iriyet saheside ünümlük ijad qilip kelgen edibning eserliri her yilliri yoruq körgen on'gha yéqin toplamdin orun alghan. Uning shé'irliri 200 ge yéqin naxshilarning tékisti qilip élinip, hazirghiche éytilip kelmekte.

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan iminjan toxtiyarof ependi özining néme üchün shé'iriyetni tallap alghanliqini we shé'iriyetke bolghan hewesining qachan bashlan'ghanliqini mundaq dep chüshendürdi: “Eslide ömür bar yerde shé'iriyet, shé'iriyet bar yerde ömür bar emesmu. Heqiqiy ijad ademliri ömür boyi har-nomus, wijdan, büyük insanchiliqni birinchi pilan'gha qoyghan. Menmu shu yolda qelem tewretken. Öz hayatimdin xelq menpe'etini üstün tutqan. Méning ijadiyettiki mewqeyimmu mana shuningdin ibaret. Eslide men es-hoshumni bilip, herp tonup, qolumgha qelem tutqandin béri ijadiyet bilen shughullinip kéliwatimen. Shuninggha qarighanda, men ijadiyetni emes, ijadiyet méni talliwalghandek tesewwurda bolimen.”

Iminjan toxtiyarof öz ijadiyitide köpinche ustazlirining nesihetlirige emel qilidighanliqini otturigha qoyup, yene mundaq dédi: “Men héch qachan özümni zorlap, eser yazmaymen hem qelem tewretmisem, aghrip qalimen. Démekchi bolghinim, ijadiyet yoli intayin müshkül yol. Xelqingning xushalliqi séning xushalliqing, bexti séning bexting, yighisi ahu-zari séning mung-zaring, paji'ering. Mana mushu nuqtida yézilghan eserler oqurmen könglidin chiqidu, yürikidin orun alidu, dep oylaymen. Bu hayatta men üch akimizning mewqesini nezerde tutimen. Ataqliq sha'ir we yazghuchilar hézmet abdullin, hézim bexniyazof we abduméjit döletof.”

Qazaqistanliq Uyghur sha'irlirining öz ijadiyitide ana til, ana yurt, weten, söygü-muhebbet, sadiqliq, dostluq, insanperwerlik, méhmandostluq oxshash nurghunlighan mawzulargha muraji'et qilip kelgenliki melum. Iminjan toxtiyarof bu heqte mundaq dédi: “Shé'iriyet güzellik bilen söygü-muhebbettin, ömürge, ademlerge, a'ilengge ashiqliqtin, pelsepe-tepekkürdin turidu emesmu. Mana mushu mawzular méning ijadiyitimde halqiliq orunni igileydu. Shé'iriyetni, edebiyatni söygen millet u ulugh we büyük millettur. Shunglashqa ösüp kéliwatqan ewladlirimizni kitab oqushqa, kitabni söyüshke, qedirleshke ündigen bolar idim. Shundaq bolghan chaghdila tanglirimiz yoruq, asminimiz ochuq, turmushimiz xatirjem, hayatimiz yaxshiliqlargha tolup-tashidighanliqida qilchilik gumanim yoq.”

Iminjan toxtiyarof her qandaq bir ijadkarning hayatqa bashlaydighan hem uningda ülge-ibret bolalaydighan, özining eqil-parasiti we tepekkuri bilen jelp qilalaydighan ustazlirining bolidighanliqini, shular jümlisidin öziningmu yéqin tutqan ustazlirining bolghanliqini bildürdi.

Igilishimizche, bügünki qeder sha'ir iminjan toxtiyarofning shé'irlirigha ijad qilin'ghan 200 ge yéqin naxsha qazaqistanda hem uning sirtidimu yaxshi tonush ammibab guruppa we ijrachilar teripidin chong sehnilerde we toy-merikilerde éytilmaqtiken. Bolupmu axirqi on yildin buyan ijadiy hemkarliqta ishlewatqan “Derwishler” guruppisining orunlishidiki naxshilar keng amma teripidin qizghin alqish we inkaslargha muyesser bolmaqta. Bu jehette mezkur guruppa yétekchisi, kompozitor we ijrachi dilmurat baharofni alahide tilgha élishqa bolidiken.