Yazghuchi gülbehrem xoshayéwa: “Eserlirimning asasiy mawzusi hayat we muhebbet”

Ixtiyariy muxbirimiz oyghan
2021.03.26
Yazghuchi gülbehrem xoshayéwa: “Eserlirimning asasiy mawzusi hayat we muhebbet” Qazaqistandiki “Turan” uniwérsitéti chet'el tilliri bölümining bashliqliq wezipisini ötewatqan doktor gülbehrem xoshayéwa xanim sepdashliri bilen.
RFA/Oyghan

Ötken esirning 70-80-yillirining qazaqistanda Uyghur ma'aripining, medeniyitining, edebiyatining, sen'itining, metbu'atining, ilim-penining eng güllen'gen dewri bolghanliqi melum. Bu mezgilde bolupmu Uyghur edebiyati her xil saheler boyiche tereqqiy qilip, nurghunlighan nadir eserler meydan'gha kelgen idi. Ene shu Uyghur edebiyatining karwan béshi bolghan ziya semedi, hézim iskenderof, hézimet abdullin, jamaldin bosaqof we bashqimu köpligen sha'irlar, yazghuchilar, dramatorglarning izini bésip, yéngi ewlad yazghuchiliri yétilip chiqishqa bashlidi. Shularning biri Uyghur edebiyatida bolupmu hékaye we powést zhanérining yüksilishide muhim rol oynighan yazghuchilarning biri gülbehrem xoshayéwadur.

Almuta wilayitining Uyghur nahiyesige qarashliq ghaljat yézisida tughulup ösken gülbehrem xoshayéwaning kéyinki hayati almuta shehiride ötüp, u qazaqistanning edebiyat, ma'arip, ilim-pen we axbarat saheliride pa'aliyet élip bériwatqan ediblerning birige aylan'ghan idi.

Qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezasi, filologiye penlirining kandidat doktori gülbehrem xoshayéwa xanim söhbitimizde bolup, özining ijadiyiti heqqidiki qarashliri bilen ortaqlashti.

U radiyomiz ziyaritini qobul qilip, bashqimu köpligen yazghuchilar qatarida öz ijadiyitining shé'ir yézish bilen bashlan'ghanliqini, shé'iriyetke bolghan hewesining 5-6-siniplarda oquwatqan peytliride peyda bolghanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “Deslepki shé'irlirim ‛ili wadisi‚ gézitige chiqti. Mirzexmet aka mérimof nahayiti yaxshi inkaslar bilen yardem qildi. Andin shé'irlirim shu peyttiki ‛kommunizim tughi‚ gézitide chiqip yürdi. Kéyinirek aliy oqush orni oqughuchisi dewrimde deslepki ‛méni kütküzgen bala‚ namliq hékayem gézitte élan qilindi. Andin ‛yil hékayisi‚ dep, manga mukapat tapshurup, xushalliqqa chömdürdi.”

Gülbehrem xoshayéwaning éytishiche, eyni waqitlarda uning bilen bille köpligen ataqliq sha'ir we yazghuchilar bille ishlep, ulardin köp sawaq alghan hemde ularning arisida uning edebiyat meydanigha kélishige seweb bolghanlarmu barken.

U mundaq dédi: “U baya atap ötken yoldash ezematof. Emdi ijadiyet meydanigha kélishimge tesir qilghan edib bolmidi. Chünki ijadiyet meydanida özümning dilimdiki, qelbimdiki ishtiyaq peyda boldi. Hazirqi ‛Uyghur awazi‚ gézitige teklip qilin'ghandin kéyin méning ijadiyitimge tesir qilghan edibler boldi. Shularning biri hézim bexniyazof.”

Gülbehrem xoshayéwa shundaqla mezkur gézitte ishlesh jeryanida dolqun yasinof, sawutjan memetqulof oxshash sha'irlar bilen yéqin arilashqanliqini, bolupmu abduméjit döletof bilen ottuz yil dawamida sirdash-mungdash, aka-singil, qelemdash süpitide ötkenlikini bildürdi. Yazghuchi öz eserlirining asasiy mawzuliri üstide toxtaldi.

Gülbehrem xoshayéwaning öz hayatida köp sahelerde emgek qilip kelgenliki melum. U bolupmu a'ile, bala-chaqa ghémini qilishning her bir ana üchün muqeddes wezipe ikenlikini bildürüp, mundaq dédi: “Hayatimning eng qiyinchiliqi, eng qiyin bir chong nuqtisi. Balilar ösüwatqan peytte ilmiy tetqiqat ishini qolumgha aldim. U üch tilda yürgüzüldi. Shu peytte men eng chong uniwérsitétta in'giliz tilidin oqutquchiliq qildim. Ilmiy tetqiqatimni qorghash astanada boldi. Ilmiy tetqiqatni tashlashqa bolmaydu, u éniq. Qaysini tashlap, qaysini qoyarimni bilmeymenu, lékin héch qaysini tashliyalmaymen.”

U yene muhajirette yashawatqan her qandaq bir Uyghurning qelbide ana-weten, ana-tupraqning séghinish otining hélimu köyüwatqanliqini ilgiri sürüp, mundaq dédi: “Méning özümni kechürmeydighan bir yérim özimizning ana tilidiki yéziqni oquyalmaymen. Emdi oqup kétishim mumkinmu? mushu yéziqni oquyalmighan sewebimdin tarixiy wetinimizdiki yazghuchilarning eserlirini oquyalmighan boldum. Kéyinki waqitlarda yazghuchi abduréhim ötkürni nahayiti yaxshi körüp, oqudum. Xelqimizning béshigha chüshken éghir japalar abduréhim ötkürning béshidin ötüp, emdi uning qelimidin chiqip, yaralghan eserlerni oqup-oqup, toymay qalghan peytlirim nurghun.”

Gülbehrem xoshayéwa beshtin oshuq hékayiler toplamlirining aptori bolup, ular rus, qazaq, özbék, türk tillirigha terjime qilin'ghan. Uning eserliri qazaqistan Uyghur edebiyatida hékaye zhanrining mawzu jehettin béyip, rawajlinishigha muhim rol oynimaqta.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.