Xoten'ge “Namratliq” qalpiqini kim kiydürdi?

Muxbirimiz gülchéhre
2016.03.28
gilem-toqush-zawuti.jpg Gilem toqush zawutida gilem toquwatqan qizlar. 2011-Yili öktebir, xoten.
Photo: RFA

“Wilayitimiz namratlarni yölesh qiyin ötkilige hujum qilish wezipisini choqum waqtida tamamlap, bir namrat kentnimu chüshürüp qoymaymiz!” bu, yéqinda xoten wilayitining namratliqtin qutuldurush qiyin ötkilige hujum qilishini ilgiri sürüsh boyiche söhbet yighinida xoten wilayetlik partkomning sékrétari yen gosenning qilghan sözi. Yen gosenning bayani boyiche éytqanda: xoten jenubiy shinjanggha jaylashqan, namratliqtin qutuldurush qiyin ötkilige hujum qilishta asasi ajiz, qiyinchiliq köp؛ xotende 703 ming 500 namrat nopus bar bolup, pütün rayondiki namrat nopusning 27% ini teshkil qilidu.

Undaqta qashtéshi makani, yangaq yurti, Uyghur tébabet dorigerlik we gilem yurti hem yipek yurti dégendek namlar bilen teriplinip kélin'gen xoten diyari we emgekchan xoten xelqi qandaq qilip bu qeder namratliqqa pétip qaldi? buningdiki sewebler néme? bu heqte muxbirimiz gülchéhrening teyyarlighan programmisidin xoten déhqanliri, kadir we chet'ellerdiki közetküchilerning buninggha bérilgen oxshimighan jawablirini anglaymiz.

Melum bolghandek, xoten wilayitide namratliq alahide gewdilik bolup, namratliqqa pétip qélish amilliri, tarixi arqa körünüsh, tebi'iy shara'it, jughrapiyilik orun we bu jayda yürgüzüwatqan iqtisadiy, diniy we milliy siyaset qatarliq murekkep amillar bilen zich baghlan'ghan.

Xoten memuriy mehkimining torida élan qilinishiche, xoten wilayiti waqit jedwili we “Yol xeritisi” tüzüp, köp xil tedbirlerni teng qollinip, namratliqtin qutuldurush qiyin ötkilige hujum qilish jeng chaqiriqini chiqarghan. Pilanda “2019-Yiligha barghanda hoyla-aram baghwenchiliki bilen shughullan'ghan a'ililerning otturiche kirimini 1958 somgha yetküzüp, kishi béshigha toghra kélidighan otturiche kirimni 410 som köpeytidu؛ “13-Besh yilliq pilan” ning axirigha barghanda hoyla-aram igilikining déhqan-charwichilar kirimide igiligen nisbitini 20% ke yetküzidu” déyilgen.

Xoten wilayetlik memuriy mehkimining torida körsitilishiche, xoten wilayiti 2-ayning 21-küni“Namratliq qapiqini chörüp tashlash, namrat kentlerni namratliqtin qutuldurush, namratliqni tügitish” xizmiti seperwerlik yighini échip, “Namratliqtin qutuldurush qiyin ötkilige hujum qilish jéngide ghelibini qolgha keltürüsh pikir yolini tüzüp chiqqanliqi”ni tilgha alghan.

Halbuki xoten déhqanlirining inkasigha qarighanda, xelqni béyitidighan kesip jehette, ser xil, özgiche mehsulatlardin qashtéshi, Uyghur tébabet dorigerliki, yangaq qatarliq mehsulatlarni échish yerlik Uyghurlargha qarighanda xitay sodigerliri körünerlik paydiliniwatqanliqi melum bolmaqta.

Xoten qaraqashning melum yézisidin radi'omizgha inkas qilghan bir déhqan 10 janliq a'ilisining turmushi peqet özige tewe hoyla-aramdiki yangaqtin chiqqan paydighila qarashliq ikenlikini, bu a'ile yéqinqi xotenning sheher we nahiyelerni kéngeytip qurush pilani boyiche 6 mo yérining 2mo 3 pung qismini yangaq derexliri bilen qoshupla nahiyige ötküzüp bérishke mejbur bolghanliqini, buning bilen a'ilisining kirimining zor chékinidighanliqidin shikayet qildi.

Xoten déhqanliridin igiligen uchurlirimizdin emeliyette köp sandiki déhqanning kishi béshigha toghra kélidighan yilliq kirimi ming somghimu yetmeydu. Bu déhqan ayalning éytishiche, besh janliq a'ilining bir yilliq kirimi normal bolghanda 5 ming som bolsimu, uningdin yene nurghun chiqimlirini ghemlesh kérek. Undaq bolghanda her jan'gha toghra kélidighan yilliq sap kirim ming somdin toghra kélishimu natayin.

Lop nahiyisining bir kent kadiri, déhqanlarning yérining az, déhqanchiliqqa salidighan meblighi we téxnikisi kemchil bolushning üstige, qattiq basturush mezgilliride toxtimay siyasiy öginish we hashargha tutushning déhqanlarning normal ishlepchiqirishigha we mehsulatining töwen bolushigha seweb boluwatqan asasliq amil ikenlikini delillidi.

Emma xoten nahiyilik namratlarni yölesh rehberlik guruppisidin bir kadir ziyaritimizni qobul qilghan bolsimu, aptonom rayonning xoten wilayitining namratliqtin qutuldurush qiyin ötkilige hujum qilishini ilgiri sürüsh boyiche tereqqiyatni tézlitish üchün tedbir éliwatqanliqini yüzeki otturigha qoyghandin bashqa, xoten wilayitining omumiy jehettin namrat bolushining siyaset bilen alaqisi yoq dégende ching turdi we hasharning barliqinimu inkar qildi, xoten xelqining namrat bolup qélishini bolsa pütünley déhqanlarning özlirige artip “Namratlarni yölesh xizmitini yaxshi ishlep kéliwatimiz, déhqanlar özliri hurun, téxnika we til öginishke ehmiyet bermeydu, yéngiliq ögenmeydu, hurun” dédi.

Gumidiki bir kichik kentning kadiri xotende déhqanla emes, hetta oqutquchi we yéza, kent kadirlirining turmushimu intayin namrat ikenlikini bildürdi.

Chet'ellerdiki Uyghur közetküchilirining namratliqning sewebliri heqqidiki qarashliri özgiche bolup, Uyghur közetküchilerdin gérmaniyediki perhat yurungqash ependining qarishiche, Uyghurlar nopusi eng zich we asasliq salmaqni igiligen xotenning ezeldin pilanliq tughut, atom siniqi, siyasiy jehettin qattiq bésim qilish qatarliq xitay hökümitining türlük yuqiri bésimliq siyasetliri eng qattiq ijra qilinidighan jay bolup kelgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.