B d t yighinida yawropa ittipaqi we amérika wekili Uyghur élidiki kishilik hoquq ehwalidin qattiq endishe qilidighanliqini bildürgen

Washin'gtondin muxbirimiz jewlan teyyarlidi
2024.09.25

24-Séntebir küni, birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishining jenwede ötküzülgen 57-nöwetlik yighinida dunyadiki kishilik hoquq weziyiti heqqide munazire élip bérilghan. Yighinda yawropa ittipaqi ömiki Uyghur élidiki kishilik hoquq ehwalining intayin nachar hem éghir ikenlikidin endishe qilidighanliqini bildürgen.

Yawropa ittipaqining tor bétide bérilgen bayanatta, yawropa ittipaqi köpligen dölet we rayonlarning kishilik hoquq ehwaligha baha bergendin bashqa, xitaydiki kishilik hoquq ehwalining yenila éghirliqini, bolupmu Uyghur élidiki kishilik hoquq ehwalining kishini qattiq endishige salidighanliqini bildürgen.

Bayanatta mundaq déyilgen: “Yawropa ittipaqi xitayning intayin éghir kishilik hoquq ehwalidin endishe qilidu. Birleshken döletler teshkilati nazaret organliri we alahide doklatchining köpligen doklatliri, bolupmu kishilik hoquq aliy komissari ishxanisining xitaydiki shinjang Uyghur aptonom rayonining kishilik hoquq ehwali heqqidiki doklati shuni ispatlidiki, xitay hökümiti we birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq apparatliri xitaydiki kishilik hoquq ehwaligha jiddiy köngül bölüshi kérek. Yawropa ittipaqi xitaydiki, bolupmu shinjangdiki qayta terbiyelesh merkezliridin؛ kishilerni xalighanche tutush, keng-kölemlik teqib-nazaret qilish we kontrol qilish, kishilerning erkinlikini, jümlidin diniy étiqad erkinlikini pütünley cheklesh, kishilerni yépiq halette ölümge höküm qilish, emgek küchini yötkesh we mejburiy emgekke sélish, kishilerni qamaqta qiynash, ayallarni tughmas qiliwétish yaki hamilini mejburiy chüshürüwétish, a'ililerni xaniweyran qilish hemde jinsiy zorawanliq qilmishliridin qattiq endishe qilidu”.

Uningdin bashqa, bu yighinda amérikaning b d t da turushluq bash elchisi mishél taylor (Michel Taylor) bayanat élan qilip, b d t ning kishilik hoquq doklati élan qilinip 2 yil ötken bügünki kündimu xitaydiki kishilik hoquq ehwalida qilche yaxshilinish bolmighanliqini bildürgen. Mishél taylorning tekitlishiche, mezkur doklatta “Xitayda Uyghur we bashqa musulman milletlerni kemsitish, ularni xalighanche tutushning éghirliqi, bularning xelq'ara jinayet, bolupmu insaniyetke qarshi jinayet shekillendürgen bolushi mumkinliki” éniq otturigha qoyulghan bolsimu, 2 yildin xitay bu qilmishliridin qol üzüsh u yaqta tursun, uni inkar qilghan hemde kishilik hoquq aliy komissari ishxanisining tekliplirinimu ret qilghan. Yéqinqi mezgilde ötküzülgen kishilik hoquq yighinliridimu xitay izchil halda Uyghur élidiki kishilik hoquq ehwaligha bolghan endishilerni pisentige almighan.

Mishél taylor xitaygha chaqiriq qilip mundaq dégen: “Biz xitayni b d t bilen uchriship birer ehmiyetlik ish qilishqa, kishilik hoquq aliy komissari ishxanisining tekliplirini ijra qilip öz mes'uliyiti we wedisini ada qilishqa, jümlidin shinjangdiki xalighanche tutulghanlarni we naheq tutulghanlarni qoyup bérishke, iz-déreksiz yoqilip ketken a'ile ezalirining nedilikini éniqlap, ularni a'ilisi bilen jem qilishqa chaqiriq qilimiz”.

U yene her bir shexsning insanliq hoquqi we erkinlikining choqum qoghdilishi kéreklikini, her qandaq döletning xelq'ara kishilik hoquq xelq'ara ehdinamisige ri'aye qilip, öz dölitidiki kishilik hoquqni qoghdashqa mes'ul bolushi kéreklikini tekitligen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.