Chaqiliq nahiyesiki kichik miren qedimiy qenristanliqidin dunyadiki eng qedimi'i pishlaq bayqalghan

Xitay tetqiqatchiliri yéqinda Uyghur élining charqiliq nahiyesidiki kichik derya, yeni kichik miren rayonidiki qedimiy qebristanliqtin pro-bi'otik xususiyitige ige dunyadiki eng qedimi süzme (kéfir) pishlaqi tépilghanliqini élan qilghan. Achchiq süzmidin yasilidighan bu xil pishlaqni qumul Uyghurliri hazirmu istémal qilidighan bolup, “Möchülü” dep ataydiken.

Melum bolushiche, tetqiqatchilar DNA liq tekshürüsh arqiliq buningdin 3500 yil awwalqi mis qorallar dewride, bu jaylarda yashighan xelqlerning süzme (kéfir) din pishlaq yasap istémal qilghanliqini delilligen. “Jenubiy xitay etigenlik pochtisi” gézitining 25-séntebirdiki xewiride éytilishiche, bu pishlaq charqiliq nahiyesidiki xitayche “Shyawxé” yeni “Kichik derya” dep atilidighan qedimiy qebristanliqtin tépilghan. Tetqiqat guruppisi qebristanliqtin qéziwalghan quruq jesetning boynidin bayqalghan mis qorallar dewrige a'it süt ewrishkisini tekshürüsh arqiliq, uningdin öchke süti we échitqu baktériyesining DNA sini tapqanliqini bildürgen.

Halbuki, charqiliqning kichik miren rayondiki bir kichik derya éqinining boyigha jaylashqan bu qebristanliq 2003-yili qézilghan. Bu qebristanliqtin tépilghan we xitay arxé'ologliri teripidin “Kichik derya güzili” dep nam qoyulghan bir ayalning mumiyasi (quruq jesiti) Uyghurlarda “Kichik miren güzili” dégen nam bilen tonulup, dunyaning diqqitini qozghighan. “Kichik miren güzili” ning mumiyasi 2011-yili 3-ayda amérikaning pénsilwaniye insanshunasliq we arxé'ologiye muzéyida körgezme qilin'ghan bolsimu, emma xitay da'iriliri bu jesetning “Medeniyet jehettiki sezgürlüki” sewebidin körgezmini muddettin üch ay burun axirlashturghan idi.

“Kichik derya” qebristanliqidin tépilghan buyumlar ilgirimu keng xewer qilin'ghan, emma bu tunji qétim qebristanliqtin tépilghan buyumlargha qarita xitay tetqiqatchiliri teripidin DNA liq tekshürüsh élip bérilghanliqini élan qilishidur. Bu DNA tekshürüshi xitayning 2017-yili bashlan'ghan chong tutqunidin kéyin, Uyghurlarning tarixi we arxé'ologiyesige qayta baha bérip, ularni “Jungxu'a milliti” ning bir parchisi, dep körsitiwatqan, Uyghurlarning bu rayondiki qedimiy xelqler bilen bolghan étnik baghlinishini inkar qilip, ularni ayrim-ayrim xelqtek körsitishke tirishiwatqan bir waqitta élan qilin'ghan.