14 Ming imza qoyghuchining qizil siziqi: shiwéytsariye soda üchün kishilik hoquq pirinsipidin waz kechmesliki kérek!

Parlamént ezasi nikolas waldér, sibel aslan we kiristina badéshérler kishilik hoquq teshkilatliri we Uyghur, tibetler bilen qizil siziq pilakatini échip turghan körünüsh. 2024-Yili 18-séntebir, bérn, shiwéytsariye.

Bügün etigen, yeni 18-séntebir küni shiwéytsariye paytexti bérnda shiwéytsariye hökümitini “Shiwéytsariye-xitay erkin soda kélishimi” ge qayta qarap chiqish téma qilin'ghan alahide bir pa'aliyet élip bérildi.

Hawaning soghuq bolushigha qarimay, etigen sa'et 9:00 dila shiwéytsariye paytexti bérndiki fédéral hökümet binasi aldigha Uyghur, tibet, shiwéytsariyelik kishilik hoquq pa'aliyetchiliri, kishilik hoquq teshkilatliri we shiwéytsariye parlaméntining parlamént ezaliridin terkib tapqan naraziliq bildürgüchiler toplandi. Ular fédéral hökümet binasi aldida “Shiwéytsariyege qizil siziq: kishilik hoquq bolmay turup erkin soda kélishimi dawam qilmaydu” dégen uzun pilakatni achti we naraziliq namayishini bashlidi. Namayishchilar wekilliri arqa-arqidin nutuq sözlep, hökümetni “Shiwéytsariye-xitay erkin soda kélishimi” ge qayta qarap chiqishni telep qildi.

RFA/Hebibulla Izchi

Pa'aliyet bashlinishi bilen “Xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati” ning re'isi anna leyséng xanim söz qildi. U mundaq dédi: “Biz bir kishilik hoquq teshkilati bolush süpitimiz bilen yillardin béri Uyghur we tibetlerning kishilik hoquqini qoghdash üchün pa'aliyet qilip kéliwatimiz. Biz her qaysi teshkilatlar bilen birlikte bir imza toplash herikiti bashlighan iduq. Chünki shiwéytsariye xitay bilen erkin soda kélishimini dawam qilishni xalaydu. Emma bizning telep qilidighinimiz kishilik hoquq tilgha élinmighan bir soda kélishimide hökümet xitay bilen bir üstelge kelmesliki, kelgen teqdirde choqum kishilik hoquq aldinqi shert bolushi kérek! bu sewebtin biz bügün bu yerde bu uzun qizil linye arqiliq hökümetke özining wedisini esletmekchi, shundaqla kishilik hoquqning bizning qizil siziqimiz ikenlikini xatirilenmekchi!”

RFA/Hebibulla Izchi

Bu imza toplash pa'aliyitini 2020-yili shiwéytsariye Uyghur jem'iyiti, kampakis, xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati, shiwéytsariye tibet dostluq jem'iyiti, yawropa tibet yashlar teshkilati we tibet ayallar teshkilati qatarliq teshkilatlar birlikte bashlatqan idi. Bügünki bu pa'aliyette shiwéytsariye Uyghur jem'iyitining sabiq re'isi endili qaraxanli neq meydanda ziyaritimizni qobul qilip, bu heqtiki melumatlarni radiyo anglighuchilar bilen ortaqlashti. Uning bildürüshiche, 2020-yilimu shiwéytsariye hökümitige 20 ming kishilik imzaliq telep xéti tapshurulup, “Xitay-shiwéytsariye erkin soda kélishimi” ni toxtitish telep qilin'ghan iken.

Bügünki imzaliq telep xétini tapshurush murasimida “Shiwéytsariye üchün qizil siziq” pilakatini échishqa parlamént ezasi nikolas waldér, sibel aslan we kiristina badéshér qatarliq kishilermu qatnashti. Pa'aliyet dawamida sotsiyal démokratlar partiyesidin bolghan parlamént ezasi nikolas waldér söz qildi. U sözide “Shiwéytsariye-xitay erkin soda kélishimi” tekrar tereqqiy qilishqa qarap yüzliniwatqan mushu peytte, milyonlighan Uyghur, tibet xelqining qirghinchiliqqa, qiyin-qistaqqa uchrawatqanliqini, ularning öz medeniyiti we diniy étiqadlirini dawamlashturush hoquqining depsende qiliniwatqanliqini tekitlidi. Uning bildürüshiche, xitayning kishilik hoquq depsendichilikining amérika, yawropa ittipaqi, kanada qatarliq döletlerning hökümet we parlaméntliri teripidin “Irqiy qirghinchiliq” dep élan qilin'ghan we buning aldini élish üchün qanunlar chiqiriliwatqan bir peytte, shiwéytsariyening xitay bilen bu kélishimni uzartishi shiwéytsariyening qimmet qarishigha zit iken.

RFA/Hebibulla Izchi

Fédéral hökümet binasi aldida yighilishqa qatnashqan we söz qilghan shiwéytsariye Uyghur jem'iyitining re'isi rizwan'ay ilham mundaq dédi: “Uyghurlarning wetini bolghan sherqiy türkistandiki kishilik hoquq depsendichiliki peqetla san yaki bir abstrakt uqum emes. Bu, biz Uyghurlar her küni hés qilidighan rehimsiz ré'alliq!”

Söz qilghuchilarning nutuqliri axirlashqandin kéyin, qollirigha qizil pilakatni alghan naraziliq bildürgüchiler parlamént binasi aldighiche bérip bu qétim toplan'ghan 14 ming kishining imzasini parlaméntqa tapshurdi. Ular her bir santimétir ariliqqa bir imza qoyulghan 14 ming kishining imzasini 140 métir uzunluqtiki qizil léntigha orunlashturghan bolup, bu uzun léntiliq arqanni shiwéytsariye parlaménti katibatliqigha tapshurdi.

RFA/Hebibulla Izchi

“Xeter astidiki milletlerni qoghdash teshkilati” din sélina morrélmu neq meydandin ziyaritimizni qobul qildi. U mundaq dédi: “Biz Uyghurlar we tibetler bilen birlikte bashlatqan bu imza toplash pa'aliyitide jem'iy 14 ming imza toplandi. Bu sewebtin bir imzagha bir santimétirni simwol qilip 140 métir bu qizil arqanni parlamént binasi aldida parlamént katibatliqigha tapshurduq. Bu bizning bu pa'aliyetke qétilip imza qoyghan 14 ming ademning bésip ötüshke bolmaydighan qizil siziqi. Biz hökümetning bu qétimqi muzakiride bu 14 ming kishining imzasini étibargha élip, xitayning Uyghur we tibet xelqige yürgüzüwatqan kishilik hoquq depsendichilikini nezerdin saqit qilmasliqini ümid qilimiz”.

Bu pa'aliyet bügün shiwéytsariyening eng chong kündilik géziti bolghan “Bilik” gézitide mexsus téma boyiche xewer qilindi.