Ukra'inada “Uyghurlarning mustemlike qilinishi we ukra'inlarning teqdiri” dégen témida söhbet élip bérilghan
2024.10.08
Abduweli ayup ependi léwiw kitab yermenkiside élip bérilghan “Uyghurlarning mustemlike qilinishi we ukra'inlarning teqdiri” témidiki mexsus söhbet pa'aliyitidin körünüsh. 2024-Yili öktebir, ukra'ina.
RFA/Hebibulla Izchi
Ukra'inadiki eng chong kitab munbiri, “Liwiw kitab yermenkisi” urush oti ichidiki ukra'inada bu yilmu yene oxshashla dawam qilghan. Bu yil 2-öktebirdin 6-öktebirgiche dawam qilghan bu kitab yermenkisige norwégiyediki Uyghur ziyaliysi abduweli ayupmu teklip bilen qatnashqan. Abduweli ayupning bildürüshiche, kitab yermenkiside élip bérilghan “Uyghurlarning mustemlike qilinish mesilisi we ukra'inlarning teqdiri” dégen söhbette Uyghur irqiy qirghinchiliqi we sherqiy türkistanning mustemlike qilinish jeryani ukra'ina tarixi bilen sélishturulup etrapliq tonushturulghan. Abduweli ayupning bildürüshiche, u ukra'inagha kirishte chégrada tosuwélin'ghan. Emma u, ukra'ina terepke ehwalni chüshendürgendin kéyin alahide méhman süpitide ukra'inagha wizisiz kirgen. Abduweli ayup ependi bu jeryanlarnimu radiyo anglighuchilar bilen ortaqlashti.
Ukra'inadiki “Yawromisto” téléwizor qanili, 5-öktebir küni abduweli ayupni mexsus söhbetke teklip qilghan, shundaqla Uyghur mesilisining ukra'ina urushi bilen bolghan alaqisi, ukra'ina we xitay munasiwiti shundaqla rusiye-ukra'ina urushining uzirip kétishidiki amillar heqqide munazire élip bérilghan. Abduweli ayup, ukra'ina xelqige bu téléwizor qanilidin “Ukra'inaliqlarning sétiwalghan her bir dollarliq xitay méli emeliyette ukra'inaliqlargha étilghan bir tal oqning puli ikenlikini” tekitligen.
Bu munasiwet bilen biz bu pa'aliyetni teshkilligüchi tereptin muxbir taras yetsénko bilen téléfon ziyariti élip barduq. U, özining bu heqtiki köz qarashlirini radiyo anglighuchilar bilen ortaqlashti.
U mundaq deydu “Biz Uyghurlarni nahayiti yaxshi bilimiz, emma menche ukra'ina urushi bolsun, yaki Uyghur qirghinchiliqi bolsun, yaki asiyadiki yüz bériwatqan bashqa mesililer bolsun démokratiyening bügünki künde ajiz qalghanliqidin boluwatidu. Biz shuni choqum bilishimiz kérekki, mustebit hakimiyetler téximu köp hoquqqa érishiwatidu. Ukra'inada yüz bergen ishlardin asiyada yüz bergen ishlarghiche bir birige tesir körsitidu. Misali rusiye ukra'inlarni qiriwatqan we ukra'inagha tajawuz qilghanda ishletken qorallar we uning oq zapchasliri xitaydin kélidighanliqini bilimiz”.
Abduweli ayup bu heqte özining téléwiziye qanilida otturigha qoyghanlirini radiyo anglighuchilar bilen ortaqliship, ukra'ina-rusiye urushidiki xitayning roli, xitayning ikki yüzlük siyasiti we xitay mélini ukra'inada néme sewebtin bayqut qilish kérekliki heqqidiki köz qarashliri we deliller arqiliq, ukra'ina xelqini we hökümitini Uyghur irqiy qirghinchiliqini étirap qilishqa chaqiriq qilghanliqini bildürdi.
Léwiw kitab yermenkisi sherqiy yawropadiki eng awat medeniyet pa'aliyetlirining biri bolup, ukra'inaning léwow shehiride 1994-yilidin bashlap ötküzülüp kelmekte. Bu qétimqi yermenkige dunyaning her qaysi teripidin neshriyatlar, ukra'ina we chet el yazghuchiliri, axbarat sahesidikiler qatniship, tarix, edebiyat, shé'ir, ilim-pen, urush, siyaset, erkinlik, axbarat, ma'arip, xelq hayati we bashqa témilarni chöridigen halda kitab tonushturush we dunyadiki mewjut mesililer heqqide mulahize élip barghan.