Amérikaliq xitay bilogér xitayning mejburiy emgek siyasitini aqlishigha sehne yaritip berdi

Amérikaliq xitay bilogér kaysér ko (Kaiser Kuo) ning taratqusining muqawa süriti.

Amérikaliq xitay bilogér kaysér ko (Kaiser Kuo) 23-öktebir küni özining “Sinika podkest” (Sinica Podcast) namliq bilogida xitayning hökümet taratqusi bolghan shinxu'a agéntliqining ikki neper muxbirini ziyaret qilghan. Mezkur pirogramma ijtima'iy taratqularda taralghandin kéyin, pirogrammidiki xitayning siyasetlirini aqlighan bir tereplime qarashlar xitay ishliri mutexessislirining diqqitini tartqan.

Pirogrammigha qatnashqan jiyang jiyang (Jiang Jiang) we liyu yang (Liu Yang) isimlik bu ikki muxbir shinxu'a agéntliqining xadimi bolushtin sirt, yene ayrim-ayrim halda mexsus xitayning échidiki siyasiy, iqtisadi mesililirini in'gliz tilida chüshendüridighan “Béyjing qanili” (The Beijing Channel) we “Zenjiwil deryasi tekshürüshi” (Ginger River Review) namliq bloglarning aptori we xitayni chüshinish” (Got China) namliq yutub qanilining riyasetchiliri iken.

Amérika kommunizm qurbanliri xatire fondining aliy tetqiqatchisi adriyan zénz 29-öktebir küni X hésabida bu heqte tepsiliy yürüshlük yazma élan qilghan. U yazmisida kaysér koning pirogrammisida shinxu'a agéntliqining muxbirlirigha xitayning Uyghurlargha qaratqan mejburiy emgek siyasitini ochuq-ashkara aqlaydighan bir tereplik sehne hazirlap bergenlikini tenqidligen.

Söhbette lyu yang xitaydiki mesililer heqqide toxtalghanda, “Xitay hökümiti xitayche usul bilen dölet ichidiki ijtima'iy mesililerni hel qildi” dégen. U xitay hel qilghan ijtima'iy mesililerge, xitayning Uyghur emgek küchlirini yötkesh siyasitini misal qilip körsetken. Lyu yang bu yerde “Uyghur mejburiy emgiki” mesilisini peqet amérikaning oydurup chiqarghanliqini ilgiri sürüp, amérika hökümitining xitaydiki Uyghur emgek küchlirini yötkesh pilanini “Mejburiy emgek” dep qarimasliqi kéreklikini éytqan.

Kaysér ko lyu yangning sözige reddiye bermeyla qalmastin, belki uning xitay-amérika munasiwetliri heqqidiki qarashlirigha qoshulidighanliqini bildürgen. U yene xitayda Uyghurlargha qilin'ghan kishilik hoquq depsendichiliki mesilisining yoqluqini, buning peqet amérikaning “Öz merkezchilik siyaset qarishi” ikenlikini tekitligen.

Adriyan zénz yazmisida yene mundaq deydu: “Bu del shinjangning nöwettiki teshwiqatigha, yeni bu rayonda yolgha qoyulghan siyasetlerni ‛namratlarni yölesh, tereqqiy qildurush, ishqa orunlashturush we esebiylikni tügitish‚ dep teswirlishige del mas kélidu. Bu yerde xitayning dölet taratqusigha xizmet qilidighan ikki muxbirni ziyaret qilip oxshimighan pikir élish bashqa ish, xitay hökümitining Uyghur mejburiy emgek siyasiti, bolupmu shinjang siyasitini ‛xitayche usul‚ dep aqlash hemde buninggha reddiye bermeslik bashqa ishtur. ”

Adriyan zéniz bu heqte radiyomizning ziyaritini qobul qilip, mundaq dédi: “Bu yerdiki mesile shuki, tonulghan bir podkestning mushundaq bir söhbet élip bérishi kishini endishige salidu. Bu söhbet gerche qanunluq bolsimu, xitayning hökümet taratqusi bolghan shinxu'a muxbirlirining we xitayning mejburiy emgek siyasitini aqlashlirigha kengri sehne hazirlap berdi. Kaysér muhim nuqtilarda ulargha héchqandaq inkas qayturmidi. Hetta söhbette amérikani tenqid qilip, xitay hökümitining qandaq qilip ijtima'iy xirislargha ünümlük taqabil turalaydighanliqi we uni hel qilalaydighanliqini teshwiq qildi. Uyghurlarni yötkep mejburiy emgekke séliwatqanliqini ijtima'iy mesililerni toghra hel qilghanliq, dep chüshendürdi. U xildiki siyasetlerni ‛namratliqtin qutuldurush‚ dep aqlidi. ‛shinjangdiki bir qatar mesililerni ünümlük hel qilish‚ dégen bu atalghu, eslide xitayning Uyghurlarni keng kölemlik tutqun qilishi we basturushini öz ichige alidu. Bu söhbetning axirida kaysér ko ularning pikirni qollaydu, bu ishta amérikani tenqid qilidu. ”

Lyu yangning podkestte éytishiche, u dadisining amérikadiki oqushi seweblik toluqsiz ottura mekteptiki chéghida filorida ishtatida bir mezgil yashighan iken. Aliy mektepni wuxen uniwérsitétida gérman tili kespide oqughan. Oqush püttürgendin kéyin béyjing nopusigha ötküzüsh qatarliq teminatlar bilen shinxu agéntliqigha ishqa chüshken. U xelq'ara xewerler bölümide ishligen bolup, zhurnalistliqni ishqa chüshkendin kéyin ögen'genlikini éytidu. U, 2012-yilidin 2015-yilighiche süriyening demeshq shehiride muxbirliq qilghan bolup, tiwittér (hazirqi (X qatarliq xelq'ara ijtima'iy taratqu hésabini tunji qétim 2012-yili achqan. 2016-Yilidin 2019-yilighiche amérikada muxbirliq qilghan.

Kaysér ko öziningmu 2016-yili amérikagha qaytqanliqini éytqandin kéyin, 2016-yilidiki amérika saylimi heqqide lyu yangdin mundaq soraydu: “Kim téximu nachar? besher esedmu, donald tirampmu?”

Lyu yang külüp turup mundaq jawab béridu: “Qiziqarliq yéri shuki, ikkila dölette men urush mezgilide muxbirliq qildim. Süriyede resmiy urush boluwatatti, amérikada bolsa 2017-yili xéli normal idi, 2018-yilidin bashlap soda jéngi resmiy bashlandi. Barliq munasiwetler köz aldimizda bir-birlep üzülüshke bashlidi. Bu men üchün ajayip bir jeryan boldi.”

Jiyang jiyangning podkestte éytishiche, umu asasliqi xelq'ara xewerlerni ishligen. 2021-2022-Yilliri pakistanning islam'abad shehiride muxbirliq qilghan.

Pirogramma jeryanda kaysér ko amérikaning xitaygha qaratqan passip siyasetlirining sewebini sorighanda liyu yang mundaq jawab béridu: “Méningche amérika özining sistémisini eng yaxshi, dep qaraydu. Elwette özige ishen'gende nurghun mesililerni hel qilghili bolidu, lékin bashqa sistémilarni qobul qilmaydu. Biz da'im dep kéliwatimiz, xitay oxshimaydighan bir dölet. Perqliq bir yolda tereqqiy qiliwatidu. Özining échidiki mesililirini özining yolida hel qiliwatidu. Buni xitay jem'iyiti qobul qilghini bilen gherb qobul qilmaydu, dégendek. Bizning körüwatqinimiz, elwette xitayning mesililiri bar, lékin özining mesililirini nahayiti yaxshi hel qilip kéliwatidu. Mesililerge xitayning logikisi boyiche qarash kérek. ”

U derhalla Uyghur mejburiy emgiki mesilisini misal qilip sözini mundaq dawam qilidu: “Shinjangdiki emgek küchidiki yötkesh mesilisi nahayiti zil mesile. Bu mesilide toxtalsaq, shinjangdiki emgek küchini yötkesh pirogrammisi hökümet teripidin orunlashturulghan. Bu pirogramma boyiche yötkiliwatqan shinjangdiki qazaq, Uyghur qatarliq étnik az sanliq guruppilar amérika dewatqandek ‛mejburiy emgek küchi‚, dep qaralmasliqi kérek. Mushu pirogramma boyiche shinjangning sirtidiki bu emgek küchlirini qobul qilghan shirketler amérikining jaza tedbiri yürgüzidighan nishani bolmasliqi kérek.”

Kaysér ko “Nahayiti yaxshi nuqta” déyish arqiliq lyu yangning bu pikrige qoshulidighanliqini bildüridu.

Adriyan zénz bu heqte mundaq dédi: “Bu podkesttiki mesile xitay hökümitining teshwiqatni ilgiri sürüsh, heqiqetni inkar qilishtur. Bu xitay zhurnalistlar bu toghriliq shexsiy bilogida yazghandimu, mushu xil teshwiqat hékayisini asas qilidu, elwette. Biz buning otturisidiki baghlinishni bilishimiz kérek. Yeni ular peqet özining kespini qilipla qalmay, döletning emri bilen, yumshaq küch ishlitish arqiliq gherbning Uyghur mejburiy emgikini eyiblishige qarshi turidu. Kaysér ko bolsa mushundaq xitayning teshwiqatini anglitidighan, bir tereplime sehne hazirlap bergenlerning biri.”

Adriyan zénz axirida özining Uyghur mejburiy emgikige qaratqan tetqiqatining dawam qiliwatqanliqni tekitlidi we mundaq dédi: “Biz Uyghur emgek küchlirini yötkeshning dawamliq küchiyiwatqanliqini körüwatimiz. Atalmish Uyghur ishchilarni bashqa ölkilerge yötkesh dawamlishiwatidu. Istatistikilargha asaslan'ghanda, yötkiliwatqan Uyghurlarning sani köpiyiwatidu. Bu, xitayning Uyghurlarni kontrol qilish we assimilyatsiye qilish istratégiyelirining biridek qilidu. Méningche, kaysér koning Uyghur mejburiy emgikining qanunsiz ikenlikini bilishi we Uyghur mejburiy emgikini qollimaydighanliqini déyishi nahayiti muhim. Hökümetlerge nisbeten éytqanda, amérikani öz ichige alghan her qaysi hökümetlerning Uyghur mejburiy emgikige qarshi ünümlük tedbir ilishi zörür. Emma bu ishning heqiqiti shuki, amérika hazirgha qeder Uyghur mejburiy emgikige qarshi ünümlük qanun chiqarghan birdinbir dölet dunyaning Uyghurlar bilen kari bolmaywatidu, ulargha yardem qilmaywatidu. Mushundaq teshwiqatlargha yol qoyghanliqning özi insanliqqa qilin'ghan xiyanet. ”

Podkest jeryanida kaysér ko qatnashquchilardin, shinxu'a agéntliqining muxbirlirini xelq'arada xitay hökümitining teshwiqatchisi deydighanliqigha qandaq qaraydighanliqni sorighanda, ular bu ehwalning ularni bizar qilmaydighanliqini éytidu.

Biz kaysér koning inkasini ilish üchün uning özi podkestide élan qilghan élxet adrésigha xet yazduq. Emma u élxétimizge jawab qayturmidi.

 Kaysér ko 1966-yili amérikaning nyu-york shehiride tughulghan. Xitayche ismi go yigu'ang (郭怡广) . U 1988-yildin 1989-yilghiche béyjingda turghan, we xitayda dangq qazan'ghan éghir métal muzika etriti “Tang sulalisi” (Tang Dynasty) ning bash gitarchisi bolghan. Shu waqitlarda u xitaydiki tunji qosh tilliq tor betlerning biri bolghan ChinaNow.com Da bash muherrir bolghan, sodigha munasiwetlik tor betlerdimu istratégiyechi bolup ishligen. 1989-Yili tyen'enmén weqesidin kéyin amérikagha qaytqan. We kiyin yene béyjinggha bérip 2001-yilidin 2011-yilighiche xitay muhajirliri merkezleshken in'glizche zhurnal “Béyjingliqlar” (Beijinger) da ishligen.

Kaysér ko “Sinika podkest” ni 2010-yili béyjingda bashlighan. U pirogrammilirida xitaydiki dangliq zhurnalistlar we közetküchilerni teklip qilip, xitayning siyasiy we iqtisadiy ishliri toghrisida munazire ilip barghan. Mezkur podkest xitayning ichi we sirtida diqqet tartqan bolup, 2016-yili 4-ayda, ismini ashkarilashni xalimighan nyu-yorktiki bir shirket teripidin sétiwélin'ghan we kaysér ko a'ilisidikiliri bilen bille amérikagha qaytqan.

 Uning bu podkesti “Xitay türi” (The China Project, ilgiriki SupChina) tor zhurnilida élan qilin'ghan. Mezkur zhurnal 2023-yili noyabirda meblegh yétishmeslik sewebidin tijaretni toxtitidighanliqini jakarlighandin kéyin, kaysér koning podkestimu toxtap qalghan.

Melum bolushiche, u nöwette xitayning “Beydu” we “Yowku” torining xelq'ara alaqe ishliri mes'uli iken. Uning “Sinika podkesti” mu bilginimizdek qaytidin janlan'ghan.

Kaysér ko xitayda yashighan aldi-keyni jem'iy 20 nechche yil jeryanida, rok muzikisidin téxnika axbaratchiliqighiche, soda-iqtisadtin siyasiy alaqigiche barliq sahelerge arilashqan. U hazir shimaliy karolina ishtatining chapél rayonida yashimaqta.