Antalyada ötküzülgen xelq'ara féstiwalda Uyghur medeniyiti we sen'iti zor alqishqa érishken

Türkiye jumhuriyitining eng chong xelq'ara sayahet sheherliridin biri bolghan antalyada ötküzülgen 3-nöwetlik “Türk dunyasi yörük-türkmen féstiwali” da Uyghur folklori we sen'itidin nemuniler körsitilip, zor alqishigha érishken.

Antalya sheherlik hökümet teripidin uyushturulghan pa'aliyet 13-séntebirdin 15‏-séntebir künigiche dawamlashqan bolup, Uyghurlar mexsus 3 chédir échip Uyghur qol hüner buyumliri we sen'itini körgezme qilghan. Uningdin sirt, 15-séntebir küni kechqurun qazaqistan bilen qirghizistandin kelgen Uyghur sen'et ömekliri Uyghur naxsha-ussul we muzikiliridin nemuniler körsetken. Bu féstiwalda türkiyening herqaysi wilayetliridin kelgen 59 jem'iyet we wexpilerdin bashqa, 19 dölettin kelgen kishiler öz sen'etkarlirining medeniyet we sen'et eserlirini körsetken. Uyghurlargha wakaliten teklip bilen qatnashqan ikki Uyghur teshkilati bilen qazaqistan we qirghizistandin kelgen sen'etchiler bu féstiwalda Uyghur sen'et nomurlirini namayende qilghan.

Antalya jumhuriyet meydanida ötküzülgen échilish murasimigha sheher bashliqi muhittin böjek, parlamént ezasi jawit ari we ayqut qara qatarliq kishiler qatnashqan. Échilish murasimida qazaqistanliq Uyghur sen'etchiler rawab, sunay we bashqa chalghularni chélip, Uyghur naxsha-ussullirini namayan qilghan. Uningdin sirt, Uyghur xelq jem'iyiti bilen antalya Uyghur jem'iyitining ezaliri Uyghur xanim-qizliri bilen erlerning milliy kiyim-kécheklirini kiyip parattin ötken hemde Uyghur milliy kiyim-kécheklirining rengdar julasini namayan qilghan.

Antalya sheherlik hökümetning tor bétide yézilishiche, bu féstiwal türkiy xelqlerning medeniyet we sen'et eserliri bilen qol-hünerwenchilik buyumliri, kiyim-kéchekliri we yémek-ichmeklirini bir yerge jem qilghan. Bu féstiwalda simwolluq halda türklerning ottura asiyadin bügünki türkiye zéminigha köchüp kélish tariximu janliq shekilde körsitilgen, shundaqla tarixiy medeniyet buyumlirini tonutush we tarixiy miraslargha ige chiqish meqset qilin'ghan.

Bu pa'aliyetke alahide teklip boyiche ishtirak qilghan istanbuldiki sherqiy türkistan kishilik hoquq teshkilatining bash katipi ablet udun ependi téléfon ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “Bu pa'aliyetni antalya sheherlik hökümet her yili uyushturup kéliwatqan iken. Bu yildikisi üchinchi qétimliqi iken. Biz bu pa'aliyetni körüp intayin hayajanlanduq. Antalyada pa'aliyet élip bériwatqan Uyghur xelq jem'iyiti bilen antalya Uyghur jem'iyiti bu pa'aliyetke qatnashti. Féstiwalda bu ikki teshkilat ikki chong chédir qurup körgezme qildi.”

Ablet udun ependi bu féstiwalda Uyghurlarning pa'aliyetlirining alahide diqqet tartqanliqini bayan qildi. U mundaq dédi: “Aldi bilen jumhuriyet meydanida yighilip simwolluq halda türkmenlerning anatoliyege köchüshini namayan qilidighan parattin ötüsh pa'aliyiti boldi. Dunyaning her qaysi jayliridin kelgen türk, tatar, Uyghur, qazaq, qirghiz, türkmen we gagawuz qatarliq türkiy xelqler özlirining milliy kiyimlirini kiyip, bayraqlirini kötürüp, sen'et nomurlirini namayende qilip parattin ötti. Arqidin sheherlik hökümetning chong zalida échilish murasimi ötküzgendin kéyin, antalyaning eng chong seyligah makani bolghan qaraman seyligah rayonida chong chédirlarni qurup, öz millitining sen'itini we sen'et nomurlirini körsetti.”

Biz bu pa'aliyetke Uyghurlargha wakaliten ishtirak qilghan antaliyediki Uyghur xelq jem'iyitining hey'et ezasi hediye exmetowa xanim bilen téléfon söhbiti élip barduq. U, mundaq dédi: “Bu pa'aliyetke biz antalyadiki Uyghur xelq jem'iyiti qatnashtuq. Uyghurlarning muzika, ussul we sen'itini tonushturush niyitide jem'iyitimiz qazaqistan, qirghizistandin naxshichi we ussulchilar, sunaychi we naghrichilarni teklip qildi. Jümlidin qazaqistanda dangqi chiqqan dolan milliy ussul ömikining bashliqi bextiyar ependi, qurbanjan selimof bashchiliqidiki kanay-sunay we naghrichilar ömiki, bishkektiki naxshichilardin roshen'gül möminowa, alimjan roziyéf we abdughopur jurayéf rehberlikidiki turan sunay ömiki bu féstiwalgha ishtirak qildi. Meyli parattin ötüsh jeryanida bolsun yaki échilish murasimi jeryanida bolsun we yaki üch künlük féstiwal jeryanida bolsun, güldürligen alqishlargha sazawer boldi. Uyghur muzikilirini chalghan haman barliq féstiwal ehli ussulgha chüshüp hemmeylenni heyran qaldurdi.”

Hediye exmetowa xanim bu qétimqi pa'aliyette Uyghur tamaqlirini neq meydanda étip körsitip, kishilerning alahide diqqitini tartqanliqini bayan qilip mundaq dédi: “Qazaqistandin chéwer qollar topi kélip körgezmide Uyghur nénining türlirini pishurup, deste-deste sangzilarni we leziz tamaqlarni teyyarlap, méhmanlarni heyran qaldurdi. Omumen qilip éytqanda, teshkilatimiz zor küch bilen puxta teyyarliq qilghachqa, antalya sheherlik hökümetning yuqiri derijilik mukapatlirigha érishti we türk xelqningmu alqishlirigha sazawer boldi.”

Xewerlerde éytishiche, türkiyening antalya shehiride her yili 10 milyon etrapida sayahetchi kélidiken. Ablet udun ependi bu féstiwal jeryanida Uyghur irqiy qirghinchiliqi anglitilghan doklat bilen waraqchilarningmu tarqitilghanliqini, yeni yerlik türklergila emes, belki chet elliklergimu Uyghur irqiy qirghinchiliqining anglitilghanliqini bayan qildi.

Bu pa'aliyetke ishtirak qilghan antalya aqdéngiz uniwérsitétining oqutquchisi banu chélik xanim, téléfon uchuri arqiliq so'alimizgha jawab bérip mundaq dep yazghan idi: “Men antalyada ötküzülgen ‛türk dunyasi we türkmen-yörük‚ féstiwalida Uyghur naxsha-ussullirini we her xil yémek-ichmeklirini körüp heyran qaldim. Türk dunyasining bu kültürni qoghdap qélish, hetta omumlashturush üchün tirishchanliq körsitishi kérek.”

Antalya türkiyening jenubigha jaylashqan xelq'araliq sayahet shehiri bolup, kéyinki yillarda ottura asiya türkiy jumhuriyetliridin, bolupmu qazaqistan we qirghizistandin kelgen köp sanda Uyghur bu sheherde yashimaqta. Bu Uyghurlar 2023-yili Uyghur xelq jem'iyiti namliq bir teshkilat bilen antalya Uyghur jem'iyiti namida yene teshkilatni qurup, Uyghurlar toghrisida her xil pa'aliyetlerni uyushturmaqta.