B d t ning “Béyjing xitabnamisi” ning 30-yilini xatirilishi Uyghur pa'aliyetchilerning naraziliqini qozghidi

Bérndin ixtiyariy muxbirimiz hebibulla izchi teyyarlidi
2025.01.07
beyjing-xitabnamisi-30-yili-naraziliq-7 Shiwétsiye Uyghur birliki re'isi, d u q ayallar komitéti mudiri bextinur abduréhim xanim(Uyghur doppisi kiyip olturghan) dunya ayallar fédératsiyesi yighinida. 2024-Yili dékabir, sitokholm.
RFA/Hebibulla Izchi

Birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq kéngishi 37 türlük qararni maqullash bilen 2024-yilliq xizmitini axirlashturghanidi. Bu élin'ghan qararlardin biri “Béyjing xitabnamisi we heriket supisi” ning élan qilin'ghanliqining 30 yilliqini xatirileshnimu öz ichige alidu. Élin'ghan qararda bildürülüshiche 2025-yili martta, birleshken döletler teshkilatining nyu-yorktiki bash ishtabida b d t ayallar komitétining 69-qétimliq yighini chaqirilidighan bolup, yighinda “Béyjing xitabnamisi we heriket supisi” ning yolgha qoyulushini tekshürüsh we bahalash élip bérilidiken.

Bundin 30 yil burun birleshken döletler teshkilatining 4-nöwetlik dunya ayallar yighini béyjingda chaqirilip, bu xitabname élan qilin'ghanidi. Emma bu xitabname élan qilinip hazirghiche Uyghur ayallirining bu xitabnamide éytilghanlardin behrimen bolalmasliqigha qarimay xitayning b d t diki lobichiliqi tesiride bu xitabname élan qilin'ghanliqining 30-yilini xatirilishi Uyghur pa'aliyetchilerning naraziliqini qozghidi.

Shiwétsiye Uyghur birliki re'isi, d u q ayallar komitéti mudiri bextinur abduréhim xanim dunya ayallar fédératsiyesi yighinida sözlimekte. 2024-Yili dékabir, sitokholm.
Shiwétsiye Uyghur birliki re'isi, d u q ayallar komitéti mudiri bextinur abduréhim xanim dunya ayallar fédératsiyesi yighinida sözlimekte. 2024-Yili dékabir, sitokholm.
RFA/Hebibulla Izchi

Biz bu munasiwet bilen birleshken döletler teshkilatida dawamliq her türlük pa'aliyetlerge qatniship Uyghur mesilisi we Uyghur ayallirining nöwettiki weziyitini b d t da küntertipke ekéliwatqan aldinqi septiki Uyghur ayallirini ziyaret qilip ularning bu heqtiki pikrini alduq.

Bulardin dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitéti re'isi roshen abbas b d t ning bu “Béyjing xitabnamisi we heriket supisi” xatirilesh heqqidiki qararigha qarita özining köz qarishini anglarmenler bilen ortaqliship ötti.

Buningdin ottuz yil burun élan qilin'ghan bu qararda “Insaniyetning menpe'eti üchün hemme yerde barawerlik, tereqqiyat we tinchliq nishanini ilgiri sürüsh. Hemme yerdiki ayallarning awazini anglap, dunyaning köp xilliqi, roli we ayallargha hörmet bildürüsh” dégenler otturigha qoyulghanidi. Emma, bu xitabname élan qilinip 30 yildin kéyinki bügünki künde Uyghur ayallirining kelgen emili ehwalining bu xitabnamide élan qilin'ghanlardin tolimu uzaqta ikenliki heqqide özining köz qarishini bildürgen, dunya Uyghur qurultiyi ayallar komitéti mudiri, shiwétsiyediki bextinur abduréhimmu özining bu heqtiki köz qarashlirini radiyo anglighuchilar bilen ortaqlashti.

D u q re'isi turghunjan alawudin ependi(ongdin ikkinchi) we  ijra'iye komitéti re'isi roshen abbas xanim(ongdin birinchi) qatarliqlar jenwediki naraziliq namayishida. 2024-Yili dékabir.
D u q re'isi turghunjan alawudin ependi(ongdin ikkinchi) we ijra'iye komitéti re'isi roshen abbas xanim(ongdin birinchi) qatarliqlar jenwediki naraziliq namayishida. 2024-Yili dékabir.
RFA/Hebibulla Izchi

Qararda yene, “Ayallarning salametliki, bolupmu ayallarning tughush iqtidarini, hoquq-menpe'etini qoghdash” otturigha quyulghan bolup, gollandiyediki jaza lagéri shahiti qelbinur sidiqmu bu heqte toxtilip: “Eslide u xitabnamining rohi boyiche bolghanda pütün dunyadiki ayallarning, jümlidin sherqiy türkistandiki ayallarning heq-hoquqi kapaletke érishishi, hetta xitabnamide déyilgendek öz teqdirini özi belgilesh hoquqighimu érishishi kérekti. Emma Uyghur ayallirining hoquqi kapaletke érishish uyaqta tursun, eksiche Uyghur Uyghur qiz ayallirining heq-hoquqi, kishilik qedir qimmiti éghir derijide depsende qilinip, irqiy qirghinchiliq nuqtisigha yétip kelgenlikini” otturigha qoydi.

Gollandiyede yashawatqan xitay jaza lagéri shahiti qelbinur sidiq xanim jenwe kishilik hoquq munbiride sözlimekte. 2023-Yili, jenwe.
Gollandiyede yashawatqan xitay jaza lagéri shahiti qelbinur sidiq xanim jenwe kishilik hoquq munbiride sözlimekte. 2023-Yili, jenwe.
RFA/Hebibulla Izchi

Bu xitabnamide yene, “Barawerlik, hoquq, purset we bayliqlardin teng behrimen bolush, démokratiyening mustehkemlinishi, puqralar jem'iyitining barliq ezalirining, bolupmu ayallar topi, bashqa ammiwi teshkilatlar we ijtima'iy aktiplarning aptonomiyesini qoghdash” dégenler yézilghan bolup, emma bügünki künde Uyghur élige qaraydighan bolsaq, bu xitabnamide tilgha élin'ghanlarning héchbiridin Uyghur ayalliri behrimen bolalmighan. Yéngi zélandiyediki kishilik hoquq pa'aliyetchisi rizwan'gül bu heqte toxtilip: “Bügünki künde milyonlighan Uyghur ayallirining éghir derijide assimilyatsiyege uchrawatqanliqini” bildürdi.

D u q re'isi turghunjan alawudin ependi(ongdin ikkinchi) we  ijra'iye komitéti re'isi roshen abbas xanim(ongdin birinchi) qatarliqlar jenwediki naraziliq namayishida. 2024-Yili dékabir.
D u q re'isi turghunjan alawudin ependi(ongdin ikkinchi) we ijra'iye komitéti re'isi roshen abbas xanim(ongdin birinchi) qatarliqlar jenwediki naraziliq namayishida. 2024-Yili dékabir.
RFA/Hebibulla Izchi

Eyni waqitta, 1995-yili 15-séntebir küni béyjingda chaqirilghan b d t 4-qétimliq dunya ayallar yighinida 20 türlük qarar maqullan'ghan bolup, bu, birleshken döletler teshkilati 16-qétimliq omumiy yighinida testiqlinip, “Béyjing xitabnamisi we heriket supisi” dep élan qilin'ghanidi. Bu yighinda élin'ghan 20 nechche türlük qararda asasliqi kishilik hoquq, démokratik barawerlikni ilgiri sürüsh, dunya miqyasida kishilik hoquq we ayallar hoquqigha dexli-teruz qilishqa ortaq qarshi turush, döletler kishilerning öz teqdirini özi belgilesh hoquqigha tosqunluq qilishni toxtitish qatarliq muhim témilarni öz ichige alidu. Mutexessisler we siyasiy analizchilar nöwette b d t ning xitayning tesiri astida qalghanliqidin we eyni waqitta élin'ghan qararlar boyiche élan qilin'ghan bu xitabnamining Uyghur ayallirigha kelgende éqi qeghez, qarisi siyah bolup qalghanliqidin epsuslanmaqta iken we b d t Uyghurlargha kelgende özining rolini jari qilduralmidi dep qaraydiken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.