Белгийә баш министири де киро хитайни “интайин дүшмән дөләт” дәп атиған

Белгийә баш министири аликсандире де киро (Alexander De Croo) явропа иттипақи баш штабида өткүзүлгән явропа иттипақи башлиқлар йиғинида мухбирларниң соаллириға җаваб бәрмәктә. 2023-Йили 15-декабир, бирюссел, белгийә.

Мәлум болғинидәк, 15-декабирдин буян явропа ахбарат васитилиридә хитай җасуси даниял во билән хитайға сетилған белгийәлик сиясәтчи франк крейелман тоғрисидики хәвәрләр зор ғулғула қозғап кәлди. Бу җасуслуқ делосиниң тәркибидин уйғур ирқий қирғинчилиқини дуняға тонутқан доктор адриян зензниң йүз-абруйини төкүш һәмдә белгийә парламентиниң “уйғур ирқий қирғинчилиқи қарари” ни тосуп қелишқа урунуштәк темиларниңму орун елиши муһаҗирәттики уйғурларниң күчлүк диққитини тартқаниди.

21-Декабир бу хусуста елан қилинған хәвәрләрдә баян қилишичә, бу мәсилигә белгийә баш министири аликсандире де киро (Alexander De Croo)му ипадә билдүргән. У бу хусуста ахбарат васитилириниң зияритини қобул қилғанда, хитайни “бәзидә интайин дүшмән дөләт” дәп атиған.

RFA/Sintash

Хәвәрләрдә илгири сүрүлүшичә, германийәниң “әйнәк” һәптилик журнили, фирансийәниң “дуня” гезити вә әнглийәниң “пул муамилә вақти” гезити бирликтә 15-декабир хитайға сетилған белгийәниң сабиқ кеңәш палата әзаси франк крейелман билән хитай дөләт хәвпсизлики министирлиқиниң җасуси даниял вониң җасуслуқ қилмишлирини елан қилғандин кейин, 2024-йили 1-айниң 12-күни бейҗиңда зиярәттә болушни пиланлаватқан белгийә баш министири аликсандире де киро белгийә парламентиға четилидиған бу җасуслуқ делосиға ипадә билдүрүш мәҗбурийитидә қалған.

“германийә долқунлири радийоси” ниң 21-декабир елан қилған “белгийә баш министири: хитай болса бәзидә интайин дүшмән бир дөләт” намлиқ хәвиридә баян қилишичә, белгийә баш министири аликсандире де киро 20-декабир белгийәниң “кәчлик гезит” вә “өлчәмлик гезит” қатарлиқ даңлиқ ахбарат васитилириниң зияритини қобул қилғанда: “биз чәтәл күчлириниң бизниң демократийәмиз вә иттипақлиқимизни нәқәдәр яман көридиғанлиқини төвән мөлчәрлимәсликимиз лазим. Хитай гәрчә русийәгә охшаш бизниң явропа қуруқлуқимизға таҗавуз қилип кирмигән болсиму, бирақ у йәнила бәзи чағларда бизгә интайин дүшмән бир дөләт. Хитайға әсла сәл қаримаслиқимиз керәк” дегән.

Белгийә баш министири де киро йәнә шуларни тилға алған: “белгийәниң демократийәсигә хаинлиқ қилинмақта. Хитайлар тәсир күчлирини сетивелип, бизниң демократийәмизниң муқимлиқиға бузғунчилиқ қилишқа урунмақта. Хитайниң ишики, мундақчә ейтқанда хитайниң мәнпәәти, бизниң көз алдимизда ечилмақта”.

Германийәдики вәзийәт анализчиси ғәюр қурбанниң илгири сүрүшичә, хитай җасуслириниң бузғунчилиқ қиливатқини ялғуз ғәрбниң демократийәсила әмәс, бәлки у ирқий қирғинчилиқниң қурбаниға айлиниватқан уйғурларниң муһаҗирәттики уруқ-әвладиниң роһий сағламлиқ мәсилисиниму өз ичигә алидикән.

Хәвәрдә ейтилишичә, өз вақтида америкадики “коммунизм қурбанлири хатирә фонди” ниң тәтқиқатчиси доктор адриян зензгә мунасивәтлик сәтчиликләрни қезип чиқип, униң йүз-абруйини төкүш, белгийә парламенти қобул қилмақчи болған “уйғур ирқий қирғинчилиқи қарари” ни тосуп қелиш қатарлиқ хитай тапшурған бир йүрүш вәзипиләрни зиммисигә алған франк крейелман, хитайға сетилған гунаһи түпәйли алдинқи күнлири өзи тәвә болған белгийәниң оңчил партийәси “виламс белаң” дин қоғлап чиқирилған. Униң белгийә парламентидики иниси ситевен крейелман болса вәзиписидин қалдурулуш алдида икән.

Франк крейелманниң иниси ситевен крейелман нөвәттә белгийә парламенти дөләт мудапиә сода комитетиниң рәиси болуп, у украинаға қорал-ярақ ярдәм қилиш вә һәрбий заказ қобул қилиштәк мәхпийәтлики зор бир вәзипини орунлап кәлмәктә икән. Белгийә баш министири аликсандире де киро униму һазирқи пәвқуладдә муһим болған бу вәзиписидин бошитиш лазимлиқини тилға алған. У бу һәқтә тохталғанда мундақ дегән: “мениң етиқадим шуки, бихәтәрлик һаман кейинки пушаймандин көп әвзәл. Ситевен крейелман парламентниң әң сәзгүр бир комитетиниң рәислик вәзиписини өтәватиду. Бу комитет нурғунлиған мәхпий вәзипиләрниң һөддисидин чиқиду. Мәсилән; украинани һәрбий җәһәттин ярдәм билән тәминләш һәмдә белгийәниң әскирий заказлирини қобул қилиш дегәндәк”.

Норвегийәдики вәзийәт анализчиси бәхтияр өмәр әпәндиниң қаришичә, явропа әллири уйғур ирқий қирғинчилиқи йүргүзүватқан хитайниң явропадики бу хил җасуслуқ қилмишлириға хели бурунла диққитини мәркәзләштүргән болсиму, хитай билән болған иқтисадий мунасивәтлирини нәзәрдә тутуп, уларға вақтида кәскин тәдбирләрни қолланмай кәлмәктә икән.

Хитайға сетилған белгийәлик сиясәтчи франк крейелманниң ақивитиниң қандақ болидиғанлиқи һазирчә мәлум әмәс. Мәлум болғини шуки, белгийә парламенти 2021-йили 7-айниң 8-күни “уйғур ирқий қирғинчилиқи қарари” ни мақуллаштин бирқанчә йил илгирила, белгийә истихбарат органлири 300 дин артуқ хитай җасуслириниң явропа парламенти әтрапидики қәһвәханилар вә ресторанларда тимисқилап йүрүватқанлиқини, уларниң вәзиписиниң явропа парламенти әзалирини пара бериш арқилиқ үндәккә кәлтүрүп, уларни хитай үчүн хизмәт қилишқа селиштин ибарәт икәнликини оттуриға қоюп парламент әзалирини агаһландурғаниди. Хитай дөләт хәвпсизлики министирлиқиниң җасуси даниял во шулардин бири болуп чиққан.

Хәвәрләрдә баян қилинишичә, белгийәлик сиясәтчи франк крейелманни сетивалған хитай җасуси даниял во болса хитай дөләт хәвпсизлик министирлиқи тармиқидики җеҗяң өлкилик җамаәт хәвпсизлик оргининиң мәхпий ахбарат хадими икән. У 2015-йилидин башлап полша вә роминийәдә елип барған җасуслуқ паалийәтлири сәвәблик явропа хәвпсизлик органлириниң диққитини тартқан. Бу қетим униң франк крейелман билән елип барған телефон сөһбәт хатириси вә франк крейелманға тапшурған вәзипилириниң тизимлики бирақла қолға чүшкән.