Denhagda bashlan'ghan “Dunya puqralar soti” da Uyghurlar uchrawatqan irqiy qirghinchiliq heqqide guwahliq bérilgen

Kommunizm qurbanliri xatire fondining aliy tetqiqatchisi, doktor adriyan zénz “Dunya puqralar soti” da yiraqtin sinliq guwahliq bériwatqan körünüsh. 2024-Yili 11-iyul, denhag

Igilishimizche bu yil 7-ayning 11-küni gollandiyening denhah shehiride “Dunya puqralar sot mehkimisi” échilip, xitay kompartiyesining bash sékrétari shi jinping we uning rehberlikidiki xitay kommunist hakimiyitining insaniyetke qarshi jinayetliri we Uyghurlargha qaritiwatqan irqiy qirghinchiliq jinayiti heqqide guwahliq bérilgen.

11-Iyul künidiki guwahliq anglash yighinida, guwahliq bergüchilerning biri firansiyede yashawatqan lagér shahiti gulbahar xatiwaji xanim tunji bolup guwahliq bergen.

U özining firansiyedin tughqan yollash üchün yurtigha barghinida tutqun qilinip, lagérgha qamalghan chaghdiki kechürmishliri we shahit bolghan weqeler heqqide guwahliq bergen.

Mezkur sottiki ispat bérishtin kéyin ziyaritimizni qobul qilghan gülbahar xatiwaji xanim, özining bu sotta guwahliq bérish teklipini alghan chéghida intayin hayajanlan'ghanliqini, buning özige oxshash xitayning jaza lagérida azab chekken milyonlighan Uyghur tutqunlar üchün guwahliq béridighan yaxshi bir purset ikenlikini hés qilghanliqini bildürdi.

Bu qétimliq sotta tetqiqatchi adri'an zénz ependimu Uyghurlar uchrawatqan irqiy qirghinchiliq heqqide guwahliq bergen.

Adri'an zéns ependi, tor arqiliq bergen guwahliqida, 2017-yildiki chong tutqun bashlan'ghandin kéyin, Uyghur nopusining shiddet bilen aziyip kétishi؛ Uyghurlarning xitay ölkilirige ewetilip mejburiy emgek küchlirige aylandurulushi؛ Uyghur balilirini yataqliq mekteplerge toplap, ularni öz medeniyitidin mehrum qilghanliqi؛ Uyghur ayallirining mejburiy tughmas qilin'ghanliqi؛ Uyghurlarning eslidiki yashash aditi, diniy étiqadi, til-yéziqi, medeniyitining mejburiy xitaychilashturulushi؛ shundaqla Uyghur élide xitay köchmenlirining köpiyishi qatarliq mesililerni otturigha qoyghan.

Bu yighinda guwahliq bergen abduweli ayup ependining bildürüshiche, adri'an zénzning delil-ispatliq küchlük guwahliqi, mezkur sotta Uyghurlar uchrawatqan irqiy qirghinchiliqni yorutup bérishte muhim pakitlarning biri bolghan.

Uning bildürüshiche, adri'an zénz ependi yene, özining Uyghurlar uchrawatqan irqiy qirghinchiliq heqqidiki guwahliqigha qoyulghan so'allarghimu nahayiti etrapliq jawab bérip, sot meydanidiki kishilerni qayil qilghan.

Igilishimizche, denhagdiki “Dunya puqralar sot mehkimisi” échilishtin ilgiri mezkur sotta guwahliq bérishke teklip qilin'ghan bir qisim guwahchilar xitay hökümitining türlük shekillerdiki agahlandurush we tehditlirige uchrighan.

abdurehim-gheni-xelq-soti-guwahliq

Bundaq tehditke uchrighanlarning biri, 11-iyul künidiki guwahliq bérish yighinida öz a'ilisidin tutqun qilin'ghan 19 neper uruq-tughqinining ehwali heqqide guwahliq bergen gollandiyediki Uyghur pa'aliyetchi abduréhim ghéni ependidur.

Uning bildürüshiche, u gollandiyede xitaygha qarshi kolléktip we yalghuz kishilik namayishlargha aktip qatniship kéliwatqan bu yillarda üzlüksiz halda xitay saqchilirining yurtida qalghan uruq-tughqanlirini görü ornida qollinip, uninggha tehdit salghan. U bu qétimliq sotta bularni ispat ornida birmu-bir bayan qilghan.

Abduréhim ghénining bildürüshiche, u “Dunya puqralar sot mehkimisi” échilishtin ikki kün ilgiri, ijtima'iy taratqu munbiri “Télégram” din akisining namida kelgen yene bir agahlandurush yollanmisini tapshuruwalghan iken.

Uning bildürüshiche, uninggha yollan'ghan bu sin körünüshide dadisining éghir késel halitide kariwatta yatqan haliti we közliri zexmidin kökirip ketken akisining échinishliq haliti körsitilgen. Bu körünüshler uni éghir azablighan bolsimu, emma bu körünüshler uni sotta guwahliq bérishtin waz kechküzelmigen.

11-Iyul künidiki guwahliq béri yighinida terjimanliq wezipisini üstige alghan Uyghur kishilik hoquq qurulushining tetqiqatchisi zubeyre shemsidin xanimmu ziyaritimizni qobul qilip, bu qétimliq sotning muweppeqiyetlik bolghanliqini bildürdi.

Gollandiyening denhag shehiride ötküzülgen “Dunya puqralar sot mehkimisi” ning shi jinping we u rehberlik qiliwatqan xitay kommunist hakimiyitining jinayetliri üstidin achqan soti 12-iyul, yeni jüme küni yépilidiken. Shu küni aldinqi künlerdiki guwahliqlardin xulase chiqirilidiken.