Doxa shehiride ötküzülgen xelq'araliq chong yighinda Uyghur qirghinchiliqi mesililiri tonushturulghan

7-8-Dékabir künliri qatar paytexti doxada yilda bir qétim échilidighan “Doxa munbiri” ning 22-nöwetlik xelq'ara yighini ötküzülgen. Mezkur yighinda dunya Uyghur qurultiyining ijra'iye re'isi, merkizi amérikidiki Uyghur herikiti teshkilatining mudiri roshen abbas xanim, amérikadiki Uyghur tetqiqat merkizi mudiri abdulhakim idris ependiler, xitayning Uyghurlargha qarita élip bériwatqan irqiy qirghinchiliqining dawamlishiwatqanliqini otturigha qoyghan.

Bu yighin'gha doxa munbirining teklipige bina'en qatnashqan roshen abbas xanimning éytishiche, yighin'gha nurghun döletning tashqi ishlar ministirliri, parlamént ezaliri, xelq'araliq ammiwi teshkilat mes'ulliri, mutexessisler we sen'etchiler ishtirak qilghan.

Bu heqte téléfon ziyaritimizni qobul qilghan roshen abbas xanim mundaq dédi: “Bu doxa munbirining meqsiti démokratiyeni, diplomatiyeni we muqimliqni ilgiri sürüshtin ibaret iken. Bu qétimqi yighinning témisi yéngiliq yaritish iken. Biz bu qétimqi yighin'gha méhman süpitide teklip qilinduq. Emma yighin jeryanida barliq döletlerning diplomatliri, mutexessisliri, amérika, yawropa döletliri we sherqiy asiya we ottura sherq döletlirining aqillar guruppilirining mes'ulliri we nurghun döletlerning parlamént ezaliri, amérika tashqi ishlar ministirliqining we aqsarayning xadimliri bilen paranglishish pursiti boldi.”

Roshen abbas xanim yighin jeryanida kishilerge Uyghurlarning weziyitini anglatqanliqini bayan qildi. U, mundaq dédi: “Biz körüshkenla kishilerge özimizning Uyghur ikenlikimizni tonushturup, biz Uyghurlarning béshigha kéliwatqan ehwallarni anglattuq. Ularning arisida Uyghurlar toghrisida yéziliwatqanlar, déyiliwatqanlar rastmu? dep sorighanlarmu boldi. Ular hazir xitay Uyghur rayonining ishikini échiwettuq, Uyghurlar bextlik yashawatidu? dewatidu, bu rastmu? dep soridi. Biz ulargha bularning hemmisining xitay dölitining yalghan teshwiqati ikenlikini, özlirining Uyghur irqiy qirghinchiliqini yépish üchün körsitiliwatqan tirishchanliqi ikenlikini, bularning hemmisining yalghan ikenlikini, Uyghur xelqining yenila bir dehshet ichide yashawatqanliqini chüshendürüp anglatqan bolduq.”

RFA/Erkin Tarim

Roshen abbas xanimning bildürüshiche doxa munbiri yighini jeryanida nurghun uniwérsitétlarning ish pilani mes'ulliri, bolupmu en'gliyedin kelgen parlamént ezaliri bilen uchriship 2025-yilida Uyghur irqiy qirghinchiliqi, mejburiy emgek we insaniyetke qarshi jinayetni dunyagha tonutush, shundaqla öz dölitide kün tertipte tutup turush üchün némilerni qilish toghrisida pikir birliki hasil qilghan. U, bu heqte bizge melumat berdi.

Abdulhakim idris ependi bu yighin jeryanida köp sandiki aqillar guruppilirini mes'ulliri bilen uchriship, bundin kéyin hemkarliship némilerni qilish toghrisida muzakire élip barghanliqini bildürdi.

 Abdulhakim idris ependi uchrishish jeryanida nuqtiliq halda toxtalghan témilar toghrisida melumat berdi. U, mundaq dédi: “Men uchrishishlirimda eng köp gewdilendürgen nerse, sheherleshtürüsh sewebliri tüpeylidin Uyghur medeniyet miraslirining qandaq éghir buzghunchiliqqa uchrawatqanliqi dégen nuqta boldi. Mesilen hazir Uyghurlar duchar boluwatqan milliy qirghinchiliq mesilisi, jümlidin Uyghurlarning mejburiy qulluq emgikige sélinishi, hazirqi éléktérlik mashinilarning bataréyesini yasashta Uyghurlarning mejburiy emgekke séliniwatqan mesililerni nahayiti éniq misallar bilen sherhlep berdim. Bulardin sirt qandaq qilip milliy medeniyet, til we dinimizni saqlap qélish mumkin? bu mesililerni hel qilish üchün siyasetchiler némilerni qilishi kérek? ammiwi teshkilatlar némilerni qilishi kérek? shexsler néme qilishi kérek? dégendek mushundaq nazuk mesililer toghrisida ular bilen pikir almashturdum.”

2023-Yili chaqirilghan 21-nöwetlik doxa munbiri yighinigha 120 dölettin 3 ming 500 neper méhman, 270 neper söz qilghuchi qatnashqaniken.