8-Nöwetlik dunya Uyghur qurultiyi xitayning tehditlirige qarimastin sarayéwoda ghelibilik échildi

Bosniyening paytexti sarayéwoda chaqirilghan 8-nöwetlik dunya Uyghur qurultiyi, bügün 25-öktebir etigen dunyaning her qaysi jayliridin kelgen qurultay wekilliri, herqaysi döletlerning parlamént ezaliri, axbaratchilar, tetqiqatchilar we adwokatlarning qatnishishida ghelibilik échildi.

Yighinning échilish murasimida dunyaning her qaysi jayliridin kelgen qurultay wekilliri, sherep méhmanliri, türkiye, bosniye we bezi yawropa döletlirining parlamént ezaliri, her qaysi taratqularning muxbirlirining qatnishishida 350 din jiq kishi bosniye we sherqiy türkistanning dölet marshigha hörmet bildürdi.

Yighinning küntertipi boyiche, d u q xelq'ara munasiwetler diréktori, qurultay ayallar komitétining mudiri zumret'ay erkinning riyasetchilikide, qurultayning muweqqet re'isi erkin ekrem bu qétimqi 8-nöwetlik qurultayning échilish nutqini sözlidi.

U sözide: bu qétimqi qurultayning bosniyede échilishining sewebi heqqide toxtilip, bosniyeningmu yéqinqi zamanda irqiy qirghinchiliqni béshidin ötküzgen bir dölet bolushi süpiti bilen, sherqiy türkistan we bosniye xelqining teqdirdash ikenlikini, bu qétimqi qurultayni bu yerde échish arqiliq mezkur ikki xelqning teqdirdashliqi shuningdek her ikki xelqning musulman xelq bolushidek alahidiliki bilen islam dunyasining diqqitini tartishnimu meqset qilghanliqini bildürdi. U sözide yene: “Meqsitimiz dunyagha eyni waqitta bu dölette yüz bergen qirghinchiliqning sherqiy türkistanda bügünki künde yüz bériwatqanliqini xatirilitish” dep tekitlidi.

Arqidin sözge chiqqan chéxiye parlamént ezasi yéri obérfalzer, yighin ehlige, aldinqi qétimliq qurultayning chéxiyede ötküzülgenlikini eslitip ötüsh bilen birge, chéxiyening Uyghur irqiy qirghinchiliqini toxtitish üchün élip bériwatqan bezi pa'aliyetliri we yawropa parlaméntining Uyghur qirghinchiliqini toxtitishta qandaq qilishi kéreklikide özining köz qarishi, xitayning chet ellerge sozulghan qara qoli heqqide toxtilip ötti.

En'gliyede échilghan Uyghur sotining bash sotchisi sir jéfri nays, bu qétimqi qurultaygha intérnét arqiliq qatniship, “Bosniye qirghinchiliqi bilen Uyghur irqiy qirghinchiliqining perqi shuki؛ bosniye qirghinchiliqi yawropaning yürikide yüz berdi, sherqiy türkistandiki qirghinchiliq bolsa xitayning u yerning alaqisini tashqi dunya bilen üzüshi we qattiq nazariti astida boldi, bu sewebtin Uyghur qirghinchiliqi bosniye qirghinchiliqidek her qaysi döletlerdin yardem alalmidi” dégenni otturigha qoydi.

Bu qétimqi qurultayning özgichiliki bolsa, arqidinla dawam qilghan “Bosniye qirghinchiliqidin Uyghur irqiy qirghinchiliqigha nezer” dégen témida élip bérilghan söhbet bolup, bu muhakime yighinida bu ikki qirghinchiliqtin élin'ghan sawaqlar yekünlendi

Orunlashturuldi bu söhbetke kishilik hoquq adwokati doktor éwélina oxab riyasetchilik qildi. Buninggha d u q ijra'iye komitéti re'isi ömer qanat, kanadadiki kishilik hoquq pa'aliyetchisi, qurultay kishilik hoquq komitétining re'isi kewser ilham, amérikaning b d t diki sabiq bash elchisi kélliy kuriy, en'gliye parlaméntining sabiq ezasi tim lawton qatarliqlar qatnashti.

Kélliy kuriy xanim sözide mundaq dédi؛ “Her qandaq kolléktip qetli'am irqiy qirghinchiliq emes, her qandaq irqiy qirghinchiliq kolléktip qetli'am emes!”.

U yene dunyaning mushu nuqtida turup Uyghur irqiy qirghinchiliqigha bolghan köz qarishini özgertishini telep qildi.

Söhbette bosniye qirghinchiliqidin Uyghur irqiy qirghinchiliqighiche bolghan jeryanlar, nöwettiki mewjut mesililer we buning Uyghur irqiy qirghinchiliqini toxtitishqa körsetken tesiri, mustebit küchlerning birlishiwélish arqiliq xelq'ara sehnilerde üchinchi dunya ellirini arqigha élip qiliwatqan yolsizliqliri, Uyghur mejburiy emgikini toxtitish üchün herqaysi döletlerning aktip heriket qilishi kérekliki, Uyghur qirghinchiliqining Uyghur perzentlirige körsetken tesiri dégenler mulahize qilindi.

Söhbet axiridiki qehwedin kéyin, doktor erkin ekremning riyasetchilikide türkiye parlaménti ezasi selchuq özdagh, doghan békin, yazghuchi xalis özdemir we doktor alimjan inayetning qatnishishida xitayning chet elge sozulghan qara qoli we türkiyening Uyghur siyasiti heqqide söhbet élip bérildi.

Selchuq özdagh bu söhbette özining türkiyege qaytqandin kéyin, türkiye parlaméntigha Uyghur irqiy qirghinchiliqini toxtitish heqqide yéngi bir tewsiye sunidighanliqini bildürdi.