8-Nöwetlik qurultaygha qatnashqan méhmanlarning yürek sözliri

Ongdin rishat abbas, dolqun eysa,-selchuq özdagh, doghan békin turghunjan alawudun. 2024-Yili27-öktebir, sarayéwo

Bosniyede 24-öktebirdin 28-öktebirgiche chaqirilghan 8-nöwetlik dunya Uyghur qurultiyi omumiy wekiller yighinigha bir qisim döletlerning diplomatliri, bosniyediki elchiliri we közetküchilermu qatnashqan bolup, ular qurultay heqqide türlük qarashlargha ige bolghan. Biz bu munasiwet bilen bu qurultaygha teklip bilen qatnashqan türkiye parlaménti ezasi, “Kélechek” partiyesi mu'awin re'isi selchuk özdagh ependini ziyaret qilduq. U özining bu qétimqi qurultaydin hés qilghanlirini we bundin kéyin Uyghurlar üchün türkiye parlaméntida téxi köp küch chiqiridighanliqini bildürüp ötti.

RFA/Hebibulla izchi

U sözide mundaq dédi: “20 Yil burun wetenliridin uzaqlargha sürülgen Uyghurlar, téximu toghrisi 1949-yilidin kéyin wetenliri ishghal qilin'ghan sherqiy türkistanliqlar özlirining mewjutluqi üchün bir Uyghur diyasporasini shekillendürdi. Shundaqla men ishinimenki bir küni birleshken döletler teshkilatidiki u bayraqlar qatarigha bu bayraq qoshulidu. Sherqiy türkistandimu kök bayraq lepildeydu. Men türkiyege qaytqandin kéyin sabiq re'is dolqun eysani türkiyege teklip qilimen, partiyemizning guruppa yighinigha dewet qilimen”.

Sherqiy türkistan dawasini yawropada qollap kéliwatqan, “Milliy görüsh” teshkilatining re'isi murat ileri bu qétimqi yighin'gha özining teshkilatidin bir hey'et bilen qatnashqan bolup, u özining bu qétimqi qurultay arqiliq Uyghur muhajiriti heqqidiki oylighanlirini otturigha qoydi.

RFA/Hebibulla izchi

U sözide: “Biz sherqiy türkistanliq qérindashlirimizning u yerdiki zulum we qirghinchiliqni toxtitish üchün jiddiy bir shekilde tarqaq heriket qilishtin teshkilatlishishqa qarap yüzliniwatqanliqini körüwatimiz. Biz shu'an bosniyening qurghuchisi aliya izzet bégowichning yurtida, xuddi uning déginidek bizni azablaydighini, sherqiy türkistanda dawam qiliwatqan zulumdinmu bekrek, bu zulumgha tamashibin bolup qalghan öz qérindashlirimizdur. Qérindashlirimiz xitay bilen tijaret qilghanda, bir nerse sétiwalghanda bu nede ishlendi? nedin keldi dep diqqet qilishi kérek, mushu shekilde her tereptin xitaygha bir bésim shekillendürgende andin bir netijige érishimiz.”

Türkiye parlaménti ezasi, türkiye yéngi refah partiyesi mu'awin re'isi doghan békinmu radiyomizning ziyaritini qobul qilip mundaq dédi: “Biz yéngi refah partiyesi dunyaning neride bolsun bir zulum mewjut bolsa biz shuni türkiye parlaméntida otturigha quyush mejburiyitimiz bar, shundaqla sherqiy türkistanda mewjut weziyetmu buning ichide, 1949-sherqiy türkistandiki 5 pirsentlik xitay nopusining hazirqi özgirishi bir xeterlik ehwal.”

RFA/Hebibulla izchi

Uyghurlar heqqide mexsus tetqiqat élip bériwatqan türkiye hajettepe uniwérsitéti doktoranti ahmet értanmu özining köz qarashlirini otturigha quyup mundaq deydu؛ “Qurultayda men shuni kördüm, qurultayda heqiqeten jiddiy bir özgirish mewjut, Uyghur xelqining tartiwatqan zulumlirini xelq'arada küntertipke ekéliwatqan, Uyghurlarning awazi boluwatqan bir organ haligha kelgenlikini kördüm.”

Bu qétimqi qurultaygha, türkiyedin diplomatlar we parlamént ezaliridin bashqa yene, sherqiy türkistan teshkilatliri wekillirimu qatnashqan bolup, bular, sherqiy türkistan teshkilatliri birliki mu'awin re'isi loqmanjan hira, sherqiy türkistan ölimalar birliki re'isi abdul'ehet uchqun, sherqiy türkistanliqlar fédératsiyesi re'isi qudret ghulja qatarliqlardur.

Bu munasiwet bilen bu méhmanlarnimu ziyaret qilduq. Sherqiy türkistan teshkilatliri birlikining mu'awin re'isi loqmanjan hira özining qurultay heqqidiki köz qarashlirini bayan qildi.