D u q hey'iti afriqada Uyghur qirghinchiliqini anglitip qollashqa érishti

Afriqa döletliridin gambiyege ziyaret élip barghan d u q ning sabiq re'isi dolqun eysa ependining bildürüshiche, 3 kishidin terkib tapqan d u q ning bir wekiller ömiki 10-ayning 13-künidin 17-künigiche gambiyede muhim uchrishishlarni élip barghan. Uning bildürüshiche, ularning bu qétimqi afriqa ziyaritining asasliq meqsiti Uyghur irqiy qirghinchiliqini xitayning tesiri küchlük bolghan bu döletlerde anglitish arqiliq, hökümetler, ammiwi teshkilatlar, axbarat organliri we xelq ammisining diqqitini Uyghur qirghinchiliqigha tartish iken.

Dolqun eysa ependi bu ziyaretning gambiyede échiliwatqan 81-nöwetlik afriqa kishilik hoquq yighinigha toghra kelgen bolghachqa, köp sanda afriqa dölitining rehberliri we ammiwi teshkilat mes'ulliri bilen körüshüp Uyghur qirghinchiliqini anglatqanliqini, afriqa kishilik hoquq komitétining rehbirining bu mesilini otturigha qoyghanliqini éytti. U, mundaq dédi: “Biz bu qit'ege tunji qétim ziyaret élip barduq. Bu yerde xitayning tesiri nahayiti éghir iken. Bu ziyarette öz'ara nahayiti yaxshi bir chüshinish peyda boldi. Afriqani chüshenduq. Afriqada xitayning tesirining qanchilik zor ikenlikini chüshenduq. Yéngi dostluqlarni qurduq. Dunya Uyghur qurultiyi üchün yéngi bir ishikni achtuq dep oylaymen.”

Bu qétimqi gambiye ziyaritige ishtirak qilghan d u q ning mu'awin re'isi zumret'ay erkin we d u q fondining re'isi gheyur qurbanmu ziyaritimizni qobul qildi.

Gheyur qurban ependi bu qétimqi ziyarette özlirining afriqa kishilik hoquq we xelqlerning heq-hoquqlirini qoghdash komitéti bashliqigha Uyghur qirghinchiliqi toghrisidiki qarar we doklatlarni tapshurghanliqini, ularning kishilik hoquqni iqtisadiy menpe'etning üstige qoymaydighanliqini bildürgenlikini bayan qildi. U, mundaq dédi: “Afriqa kishilik hoquqi we xelqlerning heq-hoquqlirini qoghdash komitétining bash komissari bilen körüshüp, en'gliye Uyghur sotining irqiy qirghinchiliq toghrisida chiqarghan qararnamisini we bu heqte teyyarlan'ghan doklatlarni sunduq. U, shu küni afriqadiki téléwiziyening ziyaritini qobul qilghanda Uyghur mesilisini mexsus tilgha élip, afriqaning gerche iqtisadiy jehettin keynide qalghan bolsimu, iqtisadiy menpe'etini kishilik hoquqidin üstün körmeydighanliqini otturigha qoydi.”

D u q mu'awin re'isi zumret'ay erkin afriqada nurghun ammiwi teshkilatlar barliqini, bolupmu ayallar teshkilatlirining nahayiti köp ikenlikini, bu teshkilatlarning nahayiti küchlük ikenliki, bezi afriqa döletlirining xitayning tesiri astida ikenlikini, bularning ichide gambiye dölitining xitayning tesiri astida emes ikenlikini otturigha qoydi. U, mundaq dédi: “Bezi afriqa döletliri xitayning küchlük tesiri astida iken. Bularning ichide gambiye biz oylighan derijide emes iken. Ular nahayiti pirinsipliq iken, bolupmu kishilik hoquq mesilisige kelgende pirinsipta ching turidighan dölet iken. Birleshken döletler teshkilatidimu nurghun éziliwatqan döletlerning heq-hoquqini qoghdawatqan dölet iken. Ikki yil burun b d t da Uyghurlar toghrisida qarar élin'ghan chaghda gambiye hökümiti bu qarargha qarita biterep turghanidi. Elwette biterep turushi biz üchün yaxshi ish emes. Lékin u qarar maqullan'ghanda nurghun afriqa döletliri xitayni qollighanidi. Bu jehettin qarighanda bu döletning pozitsiyesi musbet boldi dep qaraymiz. Bu ziyaritimizde biz körüshken rehberler bizge nahayiti ijabiy jawablarni bergen boldi.”

Zumret'ay erkin körüshken kishilerning semimiy halda Uyghurlargha yardem qilidighanliqini dégenlikini bildürdi. U, mundaq dédi: “Bu döletlerdiki xelqler tarixta nahayiti ézilgen, irqiy qirghinchiliqqa uchrighan xelqler bolghachqa bular bizning mesilimizni nahayiti yaxshi chüshendi we bizni qollaydighanliqini bildürüshti. Bundin kéyinmu biz bilen hemkarlishishni xalaydighanliqini, mesilen oxshimighan témilarda tor yighinliri échish toghrisida wedilerni berdi. Démek afriqadikiler Uyghur mesilisini bilmigen bilen bu qétim semimiy halda yardem qilidighanliqini bildürüshti.”

Dunya Uyghur qurultiyi 7-nöwetlik wekiller qurultiyida Uyghur mesilisini dunyaning her qaysi jaylirigha, bolupmu yersharining jenubidiki döletlerge yéyish, u döletlerde jama'et pikri toplash arqiliq, hökümetlerge tesir körsitish toghrisida qarar alghanidi. Buninggha asasen dunya Uyghur qurultiyi hey'iti13-17-öktebir künliri gambiye dölitige ziyaret élip barghan.