Долқун әйса: “костарикадики 10 миң кишилик йиғинда уйғур қирғинчилиқи музакирә қилинди”

Дуня уйғур қурултийиниң һәйити, бразилийә, аргентина, чили қатарлиқ дөләтлиридики зиярәтлирини мувәппәқийәтлик ахирлаштуруп, 6-айниң 4-күни латин америкаси әллиригә қаратқан зияритиниң ахирқи бекити болған костарикиға йетип кәлгән. Улар костарика пайтәхти сан хозида 5-июн күни башланған вә бир һәптә давам қилидиған “дигитал дуняда инсаний һәқ-һоқуқлар” намлиқ хәлқаралиқ муһакимә йиғиниға қатнишишқа башлиған.

Д у қ рәиси долқун әйса әпәнди зияритимизни қобул қилип, “10 миң әтрапида киши қатнашқан бу йиғинда, хәлқарадики қануншунаслар ирқий қирғинчилиқ мәсилиси тоғрисида музакирә елип барди” деди.

Дунядики көплигән дөләтләрниң бивастә қоллиши вә иқтисадий җәһәттики ярдими билән өткүзүлгән мәзкур йиғинға дөләт рәһбәрлири, тонулған сияси әрбаплар, алдинқи қатардики сода-санаәтчиләр, тәтқиқатчи вә мутәхәссисләр, мәшһур сәнәткарлар, кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң вәкиллири, тонулған жорналистлар вә сахавәтчиләрдин болуп 10 миң әтрапида киши қатнашқан. Йиғин мәркизидә дуня уйғур қурултийи үчүн мәхсус бир мунбәр қуруп берилгән. Долқун әйса башчилиқидики қурултай һәйити мәзкур мунбәр арқилиқ, дуняниң һәрқайси әллиридин кәлгән әрбапларға хитайниң шәрқий түркистанда уйғурларни асас қилған түркий хәлқләргә йүргүзиватқан ирқий қирғинчилиқи вә хитайниң дигитал техникисидин пайдилинип, уйғурларға йүргүзүп кәлгән ғәйрий-инсаний тәқиплири вә назарәт сестимиси һәққидә тәпсилий мәлумат бериш пурситигә еришкән.

Долқун әйса әпәнди бу һәқтә мундақ деди: “бу дөләткә келишимиздики мәқсәтму бизниң латин америкаси дөләтлиригә қаратқан зияритимиз билән охшаш. Йәни һөкүмәтләр, парламент әзалири, аммивий тәшкилатлар вә ахбарат органлири билән учришиш елип бериштин сирт, бу йил костарикада ечиливатқан ‛дигитал дуняда инсаний һәқ-һоқуқлар‚ темисидики йиғинға қатнишиш үчүн иди. Һазир бу йиғинға бивастә келип қатнашқан 5 миң әтрапида адәм бар. Тор арқилиқ қатнишиватқан 4-5 миң адәмни қошсақ, җәмий 10 миң әтрапида адәм қатнашқан болиду. Бу дунядики әң чоң көләмлик кишилик һоқуқ йиғинидур. Биз 7 ай бурун мәзкур йиғинниң тәклипнамисини тапшуруп алған. Биз дуня уйғур қурултийи мәхсус мунбәр қуруп, уйғурларниң һазирқи еғир вәзийитини аңлитиш пурситигә игә болдуқ”.

Мәзкур йиғин 6-айниң 5-күнидин 9-күнигичә өткүзүлидиған болуп, йиғинда 21-әсирдә инсанлар дучар болуватқан кишилик һоқуқ дәпсәндичилики, тор бихәтәрлики, аяллар вә балиларниң һәқ вә һоқуқлири қатарлиқ темиларда гуруппилар бойичә музакириләр елип берилидикән. Долқун әйса әпәнди бу йиғинниң уйғурларниң һазирқи еғир вәзийитини аңлитиш үчүн наһайити яхши пурсәт болғанлирини тәкитлиди.

Оттура америка райониға җайлашқан костарикада чақириливатқан “дигитал дуняда инсаний һәқ-һоқуқлар” намлиқ бу йиғинда “хәлқара қанун бойичә хитайни қандақ җавабкарлиққа тартиш” мәсилиси тоғрисида мәхсус музакирә йиғини болуп өткән. Йиғинда америка, әнгилийә вә костарикадин кәлгән хәлқара қануншунаслар вә мутәхәссисләр, қандақ қилип уйғур мәсилисини хәлқара қанун бойичә һәл қилишниң йоллири тоғрисида муһакимә елип барған. Өмәр қанат әпәнди бу һәқтә мәлумат бәрди.

Зумрәтай әркин ханим мәзкур йиғинда уйғур елида мәҗбурий әмгәк билән ишләпчиқилған малларни алмаслиқ тоғрисидиму конкирет музакирә елип берилғанлиқини билдүрди.

Костарика 5 милйондин артуқ нопусқа игә кичил бир дөләт болуп, дөләт тили испанчидур. Костарика латин америкаси дөләтлири ичидә демократийә вә кишилик мәсилисигә алаһидә көңүл бөлүп кәлгән дөләтләрниң бири болуп, шу сәвәбтин бирләшкән дөләтләр тәшкилати вә хәлқаралиқ органларниң тәқдирилишигә еришип кәлгән икән.