D u q: “7-Nöwetlik omumiy wekiller qurultiyini tarixiy bir qurultaygha aylandurimiz!”

Melum bolghinidek, 2021-yili 15-iyun küni bélgiye parlaménti tashqi ishlar komitéti qarar maqullap, xitayning Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan basturushlirini “Irqiy qirghinchiliq” dep élan qilghan, buningdin bir kün burun, yeni 14-iyun küni bolsa chéxiye parlaménti 38 ge qarshi 0 awaz bilen qarar maqullap “Uyghur irqiy qirghinchiliqi” we “Insaniyetke qarshi jinayet” ni étirap qilghanidi. 7-Nöwetlik d u q yighini Uyghurlar mesilisi, teywen mesilisi we xongkong mesilisi bilen xitayni dawamliq bi'aram qilip kéliwatqan mushu chéxiye dölitining paytexti piragada daghdughiliq ötküzülüsh aldida turmaqta.

6-Noyabir küni d u q axirqi qétimliq ijra'iye komitéti yighinini chaqirip, 7-qurultayning teyyarliq xizmetliri heqqide toxtaldi. D u q re'isi dolqun eysa ependi yighinda aldi bilen 6-qurultayning netijilirini mu'eyyenleshtürdi we 7-qurultayning téximu ünümlük, utuqluq bolushigha tilekdashliq bildürdi. Yighin riyasetchisi, d u q ijra'iye komitéti re'isi ömer qanat ependi 6-qurultay kebi, 7-qurultaynimu “Tarixiy bir qurultay” gha aylandurushni teshebbus qildi.

D u q rehberlirining bergen melumatlirigha qarighanda, 7-nöwetlik d u q omumiy wekiller qurultiyi 12-noyabirdin 14-noyabirghiche piraga shehiride dawam qilidiken. Yighin'gha 30 din artuq dölettin saylam arqiliq tallan'ghan 200 din artuq resmiy wekil we kandidat wekiller biwasite yaki tor arqiliq qatnishidiken. Buningdin sirt, 10 din artuq dölettin bezi dölet erbabliri, parlamént ezaliri, dangliq siyasiyonlar, diplomatlar, tetqiqatchilar, siyasiy aktiplar bolup 50 ke yéqin chet'ellikmu yighinning échilish murasimigha ishtirak qilip, özlirining sherqiy türkistan mesilisige bolghan qarashlirini we teklip-pikirlirini bayan qilip ötidiken. “7-Nöwetlik d u q teyyarliq komitéti” ning re'isi perhat muhemmidi ependining bildürüshiche, bu qétimqi qurultay ilgiriki qurultaylargha oxshimaydighan bir qisim alahidiliklerge ige iken.

“7-Nöwetlik d u q wekiller komitéti” ning mudiri turghunjan alawudén ependi bu xususta toxtalghanda, jem'iy 207 neper resmiy wekil we 90 gha yéqin kandidat wekildin 200 din köprekining piragadiki qurultaygha biwasite qanashmaqchi bolghanliqini, ottura asiya hem türkiye qatarliq ellerdiki yene 50 din artuq wekilning wiza qiyinchiliqi we koruna wirusi seweblik yighin'gha kélelmigenliki üchün, özliri turushluq dölette turup tor arqiliq qatnishidighanliqini, bu qétimqi qurultayda wekiller sanining yérimini yashlarning teshkil qilidighanliqini we ayallar saniningmu belgilik salmaqni igiligenlikini tilgha aldi.

Yighin küntertipige asaslan'ghanda, herqaysi ellerdin kélidighan wekiller 11-noyabir piragagha yétip kélip tizimgha alduridiken. Shu küni chüshtin kéyin “Uyghur awazi kitab yermenkisi”, “Uyghur awazi resim körgezmisi” ötküzülidiken. Yéngi rehberlik qatlimini saylam arqiliq wujudqa chiqirish ishi, 7-nöwetlik qurultayning peqet yérim künlük pa'aliyitini teshkil qilidiken. Bu qétimqi qurultayda muhakime, munazire élip bérish we d u q ning yéngi xizmet istratégiyesini turghuzup chiqish muhim küntertip sanilidiken. Qurultayda “Lagér qurbanlirining awazi”, “Xitayning Uyghurlargha qarita élip bériwatqan irqiy qirghinchiliqi: pakitlar, qiyinchiliqlar we exlaqiy mejburiyetler”, “Xitayni qanuniy jawabkarliqqa tartish”, “Xitayning diktatoriliq xirislirigha qarshi siyasetler” dégendek témilarda köpligen kespiy tetqiqatchilar, mutexessisler doklat teqdim qilidiken hem neq meydan analizi élip baridiken. Qurultayda yene ötken 4 yilliq xizmettin doklat bérilidiken, d u q ning kélechek pilan-programmiliri élan qilinidiken.

7-Nöwetlik d u q yighini gerche 12-noyabir küni 1933-yili qurulghan “Sherqiy türkistan islam jumhuriyiti” we 1944-yili qurulghan “Sherqiy türkistan jumhuriyiti” din ibaret bügünki zaman Uyghur tarixida qurulghan ikki jumhuriyetni xatirilesh murasimi bilen bashlansimu, d u q ning chéxiyediki siyasiy pa'aliyetliri uningdin burun bashlinidiken. 9-Noyabirdin étibaren d u q rehberliri piragada hazir bolup, bir yürüsh muhim siyasiy uchrishishlarni ötküzidiken. 10-Noyabir amérikaning chéxiyediki bash elchisining huzurida ötküzülidighan “Uyghur meshripi” mu bu pa'aliyetlerning bir terkibi qismi hésablinidiken.