Erkin asiya radiyosining kartonisti wang liming néme üchün xitay hökümitining chégra halqighan basturushining nishanigha aylinip qaldi?

Washin'gtondin muxbirimiz shadiye teyyarlidi
2024.05.17
Rebel-pepper Erkin asiya radiyosining kartonisti wang liming
Photo: RFA

Xitay jasusluq organlirining erkin asiya radiyosi (RFA) ning kartonisti wang liminggha tuzaq qurghanliqi, hetta uni kambodzha we teywen'ge aldap apirip tutqun qilmaqchi bolghanliqi  yéqinda awstraliye ABC qanilining “Töt bulung” pirogrammisining bu heqtiki mexsus xewiride ashkarilan'ghanidi.

Bu jayda körgüdek héchnéme yoq

Yéqinqi yillardin buyan “Isyankar much”, yeni [“Rébél péppir” (Rebel Pepper)] nami bilen tonulghan erkin asiya radiyosining kartonist muxbiri wang liming, xitay kompartiyesining bash sékrétari shi jinping we xitaydiki kishilik hoquq depsendichiliklirige a'it sizghan siyasiy xaraktérlik hejwiy resimliri bilen diqqet qozghighan idi.

mejburiy-emgek-karton.jpg

Wang limingning éytishiche, uning ata-anisi xitay kompartiyesining birinchi ewlad rehbiri maw zédungning eyni yillardiki “Chégra rayonlarni échish we güllendürüsh” siyasiti netijiside shangxeydin Uyghur aptonom rayonigha ewetilip, “Töwen'ge chüshken ziyaliy yash” dégen nam bilen bortala oblasti tewesidiki bingtüenning polk meydanlirida 20 nechche yil emgek qilghan iken. Uning özimu Uyghur diyarida tughulup chong bolghan iken.

Uzundin buyan xitay yürgüzüwat keng kölemlik yuqiri téxnikiliq nazaret, basturush, qayta terbiyilesh siyasiti we xalighanche qamilishni bashtin kechürgen Uyghurlar emdilikte xitayning wirusni bahane qilip yürgüzgen qamal qilish siyasitining qurbanlirigha aylinip, acharchiliq we ölüm hadisiliri yüz bermekte.

Kéyinche u xitaydin ayrilip, chet elde oqughan, shundaqla erkin asiya radiyosida kartonist muxbir bolup xizmet qilishqa bashlighan. 2017-Yilidin buyan xitayning Uyghur diyarida élip bériwatqan irqiy qirghinchiliqi we milyonlighan Uyghurlarning jaza lagérlirigha qamilishi, uning hejwiy resim témisini bu nuqtigha qaritishigha seweb bolghan. U özi tughulup ösken Uyghur diyarida yüz bériwatqan bu paji'elerni intayin janliq we obrazliq hejwiy resim arqiliq ipadilep, taratqu sahesining diqqitini qozghashqa bashlighan.

Bu kartonda, 22 dölet Uyghur rayonidiki lagérlarni taqash toghriliq imza toplighan mezgilde, shi jinping 37 dölettin qarshi qarshi imza toplighanliqi ipadilen'gen.

 Wang liming radiyomizning mexsus ziyaritini qobul qilghanda, özining xitay jasusluq organlirining tuziqigha uchrash jeryanini eslep ötti. Shuning bilen birge  yene, özining néme üchün xitay jasusluq organlirining chégra halqighan basturushining nishani bolghanliqini radiyo anglighuchilirimiz bilen ortaqlashti.

Xitayning Uyghur qirghinchiliq herikitining karton ipadilinishi.

Ziyaritimiz dawamida, u özining bir yürüsh qaratmiliqi küchlük hejwiy resimliri arqiliq xitay hökümitining “Düshmen” i bolup qalghan, shundaqla xitayning chégra halqighan qara qolining zerbe bérish nishanigha aylan'ghan bolsimu, emma bu weqeler emeliyette uning xitay kommunist hökümitining mustebit hökümranliqigha qarshi iradisini téximu kücheytkenlikini tekitlep ötti. U yene “Isyankar much” texellusi bilen xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan kishilik hoquq depsendichiliklirige qarshi isyankarliqini yene dawamlashturidighanliqini bildürdi. 

Pirogrammining tepsilatini töwende öz muxbirimiz shadiyening kartonist wang liming bilen ötküzgen söhbitidin anglighaysiler.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.