Томоми шимизу: “ уйғур аяллиридики җәсур роһни сизмилиримда давамлиқ җанландуримән”

Мухбиримиз гүлчеһрә
2023.01.04
qelbinu-sidiq-tomomi-shimizu-karton.png
RFA/Youtube videosidin korunush

Тонулған манга “ япончә картон сизма” рәссами, картонист  томоми шимизу ханимниң лагер шаһити қәлбинур сидиқ ханимниң гуваһлиқи асасида йезип чиққан йеңи картон китаби “ маңа немиләр болди? бир өзбек лагер шәһидиниң гуваһлиқи” 21-декабирда нәшр қилинип тарқитилған. Бир һәптә илгири бу китабтики мәзмунлар қисқа филим шәклидә йотуби видийо қанилида қоюлған болуп, қисқа вақит ичидә зор инкас қозғашқа башлиди.

 Картонист  томоми ханимниң уйғурлар һәққидә арқиму арқа нәшр қилиниватқан уйғурлар һәққидики картонлуқ сизма һекайә китаблири уйғурлар учраватқан қирғинчилиқниң японийә вә хәлқарадиму кәңри аңлитилишида бәлгилик рол ойнап кәлмәктә . Томоми шимизу ханим өткән йили сентәбирдә лагер шаһити қәлбинур сидиқ ханим билән мәхсус сөһбәттә болған вә узунға қалмай, униң кәчмишлири декабирда китаб болуп йоруқ көргән.

Бу мунасивәт билән зияритимизни қобул қилған даңлиқ  томоми шимизу ханим, соаллиримизға язма җаваб қайтурди.

Мухбир: Һөрмәтлик томоми ханим зияритимизни қайта қобул қилғиниңиз үчүн тәшәккүр ейтимән, уйғурларниң ирқий қирғинчилиққа учрватқанлиқиға даир йәнә бир картон китабиңизниң нәшр қилинғанлиқини тәбрикләймән. Уйғурлар һәққидә йеңи бир китаб йезишта, қәлбинур сидиқ ханимниң һекайисини қачан вә немә үчүн таллидиңиз?

Томоми ханим: Лагер шаһити қәлбинур сидиқ ханимниң өзиниң лагерларда оқутқучи болуш җәрянидики көргән- билгәнлири һәққидики гуваһлиқини есимдә қелишичә, 2021-йили тунҗи қетим аңлидим. Әйни вақитта чоң ахбарат васитилиридә униң гуваһлиқи хәвәр қилинғаниди, мән уларни оқуп, худди илгири аңлиған башқа гуваһлиқларға һәйран болғинидәк охшашла һәйран қалдим. Мән бу гуваһлиқни оқуған вақтимдин башлап, уни сизишни ойлиғанидим әмма вақит яр бәрмигәниди.

Ахири 2022- йили сентәбирдә қәлбинурниң японийәгә қәдәм тәшрип қилиши билән униң билән йүзму йүз көрүшүшкә муйәссәр болдум. Шундақла, японийәдики уйғур достларниң ярдимидә униң мән билән биваситә сөһбәтлишиш пурсити болди, қәлбинур ханимму бир картон филим ишләш арзуси барлиқини билдүрди. японийәдики уйғурларму мәндин уни сизишни тәләп қилди. Шундақ қилип тасадипий яритилған бу қиммәтлик пурсәткә ериштим.

Мухбир: Бу китабиңизниң уйғурларниң гуваһлиқи һәққидә елан қилған башқа картон сизмилиқ китаблар билән пәрқи немә?

 Томоми ханим: Бу китабниң шәкил җәһәттә буниң алдида елан қилған китаблар билән алаһидә пәрқ йоқ. У мән учратқан вә биваситә сөзләшкән шаһит шундақла у җаза лагерлириниң ичини көргән гуваһчиларниң бири. Башқа шаһидларму японийәгә келишни пиланлиған, әпсуски коруна вирус апити сәвәбидин уларниң сәпәрлири әмәлдин қалдурулғаниди.

Мухбир: Уйғурлар һәққидә техиму көп китаб йезиш пиланиңиз барму?

Томоми ханим: Әгәр мән шундақ пурсәт тапалисамла әлвәттә сизишни халаймән. Алди билән мән гуваһчиларниң улар һәққидә китаб йезишимға иҗазәт беришигә моһтаҗ әлвәттә. Мән илгири уйғурларниң гуваһлиқи һәққидики хәвәрләр көпләп елан қилинғанлиқи үчүн бәлким кишиләрниң картонлуқ рәсимләргә еһтияҗи болмасмикин дәпму ойлиғаидим, әмма әксичә, бу әсәрни сизип болғандин кейин, бу җасарәтлик роһқа игә аялларниң гуваһлиқини техиму илгири сүрүш керәкликини һес қилдим.

Мухбир: Нәшр қилинған китаблириңизниң уйғурларға болған тәсиридин разиму сиз? бу китабларни техиму кәң тарқитиш үчүн немиләрни қилиш зөрүр дәп қарайсиз?

Томоми ханим: “әсәрлиримизниң һәммиси китаб болуп нәшр қилинған вә зор инкасқа еришкән. Әмма мәнчә японийәдә йәнә йетәрлик әмәс, чүнки бу гуваһлиқларниң японийәдики һазирқи чоң таратқулар тәрипидин хәвәр қилиниши наһайити аз учрайду. 2019-2020-Йиллири, инглизчә дуняви таратқулар тәрипидин хели көп хәвәр қилинди. Нурғун кишиләр уни дуняниң охшимиған җайлириға тәрҗимә қилинған инглизчә нусхисида оқуватиду. Манга китабчисиниң инглизчә нусхисини тарқитиш вә мумкин болса китаб сүпитидә нәшр қилиш керәк.

 Томуми ханим өзиниң арзулирини ортақлишип йәнә мундақ деди.

 “японийәдә нурғунлиған башланғуч вә толуқсиз оттура мәктәпләрдә уйғурчә китаблар көргәзмә қилинди. Нурғун уйғур китаблири японийәдики башланғуч вә толуқсиз оттура мәктәпләрдә көргәзмә қилинған болуп, бир қисим ақ көңүл аһалиләр уларни күтүпханиларға ианә қилған. Мән барлиқ уйғур әсәрлирини һәқсиз елан қиливатимән, әгәр уйғур мәсилилирини тәшвиқ қилиш үчүн болса, сода мәқситидин башқа санлиқ мәлуматларни ишлитишкә иҗазәт беримән. Болупму яшларни җәлп қилидиған тәсирлик программилар, син, рәқәмлик программа васитиләр қатарлиқларни өзләштүрәлисәк техиму яхши болатти. Шуңа бу картон әсәрләр пайдилиқ болса, кишиләрниң диққитигә еришиш үчүн уларни җәлп қилидиған башқа васитиләр арқилиқ тарқитишниң йеңи усуллирини қарши болимән”.

Картонист томоми шимизу  лагер шаһитлиридин 4 нәпәр уйғурниң гуваһлиқлирини мушундақ картон китаб қилип нәшр қилдурғаниди. Манга, йәни картон һекайилири, вәқәликләр җанлиқ вә ихчам йорутуп берилидиған хаслиққа игә жанир болуп, японийәдә әң омумлашқан. Шуниң үчүнму һәммә чүшинәләйдиған картон шәклидә уйғур қирғинчилиқини аңлитиш японийәдила әмәс бәлки дуняниң башқа җайлиридиму үнүмлүк болуп кәлмәктә.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.