Tomomi shimizu: “ Uyghur ayalliridiki jesur rohni sizmilirimda dawamliq janlandurimen”

Tonulghan man'ga “ Yaponche karton sizma” ressami, kartonist  tomomi shimizu xanimning lagér shahiti qelbinur sidiq xanimning guwahliqi asasida yézip chiqqan yéngi karton kitabi “ Manga némiler boldi? bir özbék lagér shehidining guwahliqi” 21-dékabirda neshr qilinip tarqitilghan. Bir hepte ilgiri bu kitabtiki mezmunlar qisqa filim sheklide yotubi widiyo qanilida qoyulghan bolup, qisqa waqit ichide zor inkas qozghashqa bashlidi.

 Kartonist  tomomi xanimning Uyghurlar heqqide arqimu arqa neshr qiliniwatqan Uyghurlar heqqidiki kartonluq sizma hékaye kitabliri Uyghurlar uchrawatqan qirghinchiliqning yaponiye we xelq'aradimu kengri anglitilishida belgilik rol oynap kelmekte . Tomomi shimizu xanim ötken yili séntebirde lagér shahiti qelbinur sidiq xanim bilen mexsus söhbette bolghan we uzun'gha qalmay, uning kechmishliri dékabirda kitab bolup yoruq körgen.

Bu munasiwet bilen ziyaritimizni qobul qilghan dangliq  tomomi shimizu xanim, so'allirimizgha yazma jawab qayturdi.

Muxbir: Hörmetlik tomomi xanim ziyaritimizni qayta qobul qilghiningiz üchün teshekkür éytimen, Uyghurlarning irqiy qirghinchiliqqa uchrwatqanliqigha da'ir yene bir karton kitabingizning neshr qilin'ghanliqini tebrikleymen. Uyghurlar heqqide yéngi bir kitab yézishta, qelbinur sidiq xanimning hékayisini qachan we néme üchün tallidingiz?

Tomomi xanim: Lagér shahiti qelbinur sidiq xanimning özining lagérlarda oqutquchi bolush jeryanidiki körgen- bilgenliri heqqidiki guwahliqini ésimde qélishiche, 2021-yili tunji qétim anglidim. Eyni waqitta chong axbarat wasitiliride uning guwahliqi xewer qilin'ghanidi, men ularni oqup, xuddi ilgiri anglighan bashqa guwahliqlargha heyran bolghinidek oxshashla heyran qaldim. Men bu guwahliqni oqughan waqtimdin bashlap, uni sizishni oylighanidim emma waqit yar bermigenidi.

Axiri 2022- yili séntebirde qelbinurning yaponiyege qedem teshrip qilishi bilen uning bilen yüzmu yüz körüshüshke muyesser boldum. Shundaqla, yaponiyediki Uyghur dostlarning yardimide uning men bilen biwasite söhbetlishish pursiti boldi, qelbinur xanimmu bir karton filim ishlesh arzusi barliqini bildürdi. Yaponiyediki Uyghurlarmu mendin uni sizishni telep qildi. Shundaq qilip tasadipiy yaritilghan bu qimmetlik pursetke érishtim.

Muxbir: Bu kitabingizning Uyghurlarning guwahliqi heqqide élan qilghan bashqa karton sizmiliq kitablar bilen perqi néme?

 Tomomi xanim: Bu kitabning shekil jehette buning aldida élan qilghan kitablar bilen alahide perq yoq. U men uchratqan we biwasite sözleshken shahit shundaqla u jaza lagérlirining ichini körgen guwahchilarning biri. Bashqa shahidlarmu yaponiyege kélishni pilanlighan, epsuski koruna wirus apiti sewebidin ularning seperliri emeldin qaldurulghanidi.

Muxbir: Uyghurlar heqqide téximu köp kitab yézish pilaningiz barmu?

Tomomi xanim: Eger men shundaq purset tapalisamla elwette sizishni xalaymen. Aldi bilen men guwahchilarning ular heqqide kitab yézishimgha ijazet bérishige mohtaj elwette. Men ilgiri Uyghurlarning guwahliqi heqqidiki xewerler köplep élan qilin'ghanliqi üchün belkim kishilerning kartonluq resimlerge éhtiyaji bolmasmikin depmu oyligha'idim, emma eksiche, bu eserni sizip bolghandin kéyin, bu jasaretlik rohqa ige ayallarning guwahliqini téximu ilgiri sürüsh kéreklikini hés qildim.

Muxbir: Neshr qilin'ghan kitabliringizning Uyghurlargha bolghan tesiridin razimu siz? bu kitablarni téximu keng tarqitish üchün némilerni qilish zörür dep qaraysiz?

Tomomi xanim: “Eserlirimizning hemmisi kitab bolup neshr qilin'ghan we zor inkasqa érishken. Emma menche yaponiyede yene yéterlik emes, chünki bu guwahliqlarning yaponiyediki hazirqi chong taratqular teripidin xewer qilinishi nahayiti az uchraydu. 2019-2020-Yilliri, in'glizche dunyawi taratqular teripidin xéli köp xewer qilindi. Nurghun kishiler uni dunyaning oxshimighan jaylirigha terjime qilin'ghan in'glizche nusxisida oquwatidu. Man'ga kitabchisining in'glizche nusxisini tarqitish we mumkin bolsa kitab süpitide neshr qilish kérek.

 Tomumi xanim özining arzulirini ortaqliship yene mundaq dédi.

 “Yaponiyede nurghunlighan bashlan'ghuch we toluqsiz ottura mekteplerde Uyghurche kitablar körgezme qilindi. Nurghun Uyghur kitabliri yaponiyediki bashlan'ghuch we toluqsiz ottura mekteplerde körgezme qilin'ghan bolup, bir qisim aq köngül ahaliler ularni kütüpxanilargha i'ane qilghan. Men barliq Uyghur eserlirini heqsiz élan qiliwatimen, eger Uyghur mesililirini teshwiq qilish üchün bolsa, soda meqsitidin bashqa sanliq melumatlarni ishlitishke ijazet bérimen. Bolupmu yashlarni jelp qilidighan tesirlik programmilar, sin, reqemlik programma wasitiler qatarliqlarni özleshtürelisek téximu yaxshi bolatti. Shunga bu karton eserler paydiliq bolsa, kishilerning diqqitige érishish üchün ularni jelp qilidighan bashqa wasitiler arqiliq tarqitishning yéngi usullirini qarshi bolimen”.

Kartonist tomomi shimizu  lagér shahitliridin 4 neper Uyghurning guwahliqlirini mushundaq karton kitab qilip neshr qildurghanidi. Man'ga, yeni karton hékayiliri, weqelikler janliq we ixcham yorutup bérilidighan xasliqqa ige zhanir bolup, yaponiyede eng omumlashqan. Shuning üchünmu hemme chüshineleydighan karton sheklide Uyghur qirghinchiliqini anglitish yaponiyedila emes belki dunyaning bashqa jayliridimu ünümlük bolup kelmekte.