Lagérgha tashlan'ghan chet'el puqrasi: gülbahar jélilowa lagérda körgen qara künler (2)

Gülbahar:  “Atalmish türme doxturxanisi dégini türmidinmu qorqunchluq bir jay”

Qazaqistanliq Uyghur gülbahar jélilowa, 2017-yili, 5-ayda ürümchige mal alghili kirgen künining etisila tuyuqsiz we sewebsiz tutqun qilinip, xitayning ürümchide lagér ornida qolliniwatqan tutup turush orni we türmilerning birige qamalghandin kéyin, jinayetchilerdek qattiq mu'amile, til-haqaret we nachar türme shara'itliri sewebidin qan bésimi toxtimay örlep aghrip qalghan. Da'iriler 10-künige barghanda andin uni türme doxturxanisigha yötkigen.

Uning teswirlep bérishige qarighanda “Jiyen so yüen” dégen bu türme doxturxanisi, her qaysi türme we lagérlardiki jan tumshuqigha kélip qalghan alahide éghir aghriqlar apirilidighan jay bolup, uning orni xitay hökümitining ürümchi shehiridiki 7 türmini merkezleshtürüp ürümchi shehirining yéngi sheher rayoni, sherqiy qeshqer yolida qurup chiqqan türmiler rayonining otturisigha jaylashqan iken.

Da'irilerning ürümchidiki türmilerni bir yerge merkezleshtürüp bashqurushni 2010-yildin kéyin bashlighan. Bu, 2016-yilning axiri ishqa kirishtürülgen bolup sistémiliq bir tutash bashqurulidiken.

Munasiwetlik melumatlargha qarighanda ürümchi türmiler rayonida jem'iy 7 türme bar, 6-we 7 türme yéngidin muddetlik jazagha buyrulghanlarni közitish we deslepki terbiyelesh élip baridighan türmiler bolup, her qandaq jinayetchi bashta bir mezgilni bu ikki türmide ötküzgendin kéyin, bashqa türmilerge yötkilidiken. 2-Türme ayallar türmisi bolup, uningdin bashqa 1-, 3-, 4-, 5-türmilerning hemmisi er jinayetchilerning türmiliri iken. Bu türmiler rayoni her birige 10mingdin artuq jinayetchini solap bashqurushqa tégishlik esliheler we adem küchi orunlashturulghan hem yuqiri téxnikiliq küchlük bixeterlik tedbirliri arqiliq pasil ichige élin'ghan mexsus bir rayondin ibaret.

Gülbaharning sözlep bérishiche, u qamalghan 15 ay jeryanida 2-we 3-türmilerde yatqandin sirt yene uning merkizige jaylashqan doxturxanisigha 3 qétim apirilip, ilgiri-axir 2 aygha yéqin waqitni shu yerde ötküzgen.

Gülbahar: “U yerdiki doxturxanida yatqandin türmide yatqan yaxshiraq” deydu. Uning buning sewebi heqqide toxtilip teswirlep bérishiche, bu jayning peqet ismila doxturxana bolup, ichidiki mu'amile, bashqurush, shara'it hetta türmilerdinmu better. Bimarlar u jaygha qol we putliri kishenlen'gen halda apirilghandin sirt yene bu kishenler dawalash jeryanidimu éliwétilmeydiken. Aptomatliq saqchilarning qorshawidiki bu ismi doxturxana bolghan jayning yataqlirimu kamérgha oxshash bolup, qorshaw ichide bashqurulidu, bimarlar özining kaméridin sirtqa chiqiralmaydu, hetta doxturgha késellik ehwalini bayan qilishtimu peqetla xitayche sözlesh telep qilinidu, doxturlarning mu'amilisimu saqchilargha oxshashla qattiq we rehimsiz.

Gülbahar bu doxturxana kamérida 30 ayal bilen teng yatqan, ular hemmisi her xil késeller bilen élip kélin'gen bimarlar bolsimu, ular türme ichige oxshash nöwet bilen uxlaydiken. Gülbahar bu atalmish türme doxturxanisida turush jeryanida bashqa türmilerdin élip kélin'gen

Ular yene her xil ijtima'iy jinayetlerni ötküzüp éghir késilgen xitay jinayetchilerningmu zorluq-zombuluqigha uchrighan. Chünki u jayda siyasiy tutqunlar ijtima'iy jinayetchiler teripidinmu eng éghir kemsitish we zomigerlikke uchrap turidiken.

2017-Yili 5-ayning 21-küni ürümchide tutqun qilin'ghan gülbahar tutqundiki jeryanda qan bésimi késilige giriptar bolghandin sirt, pütün bedinini qichishqaq bésip kétidu, uning lagérdin qutulup chiqqinigha 3 aydin ashqan bolsimu, biraq hazirghiche dawalinip saqiyip bolalmighan.

Uning éytishiche, lagér ornida Uyghurlar qamalghan, yeni u yatqan 3 türmining shara'itliri bir-biridin perqsiz halda nachar bolup, su yoq, hawa ötüshmeydighan qarangghu kamérlarda, her xil késeller yamrighan. U échin'ghan halda: “Men'ghu qutuldum, emma bigunah hede-singillirimiz qarangghu zulmetlik türmilerde téni ajiz, qorsiqi ach, uyqusiz we teshwishler ichide yashighandin sirt, her xil késellerni yuqturuwélish éhtimalliqi intayin yuqiri bir qorqunchluq xeter astida turmaqta” dep endishilendi.

Gülbahar özi körgen türme shara'itliri we türmidiki ajiz, bigunah hede-singillirini eske alghanda ixtiyarsiz “Ular yene qanche uzun berdashliq bérer, berdashliq bérelermu. . .” dégen sözlerni tekrarlidi.