Lagérgha tashlan'ghan chet'el puqrasi: gülbahar jélilowa lagérda körgen qara künler (4)

Gülbahar jélilowa Uyghur jem'iyitidiki bir qisim dangliq shexsler bilenmu bir kamérida yatqan

Lagérdin qutulup chiqqan qazaqistanliq shahit gülbahar jélilowaning sözlep bérishiche, u 2017-yili-5 aydin, 2018-yili 9-ayghiche bolghan 15 ay lagér hayatida Uyghur jem'iyitide közge körün'gen bezi adwokat, yazghuchi, téléwiziye diktori, doxtur we igilik tikligen bezi Uyghur ayallar bilenmu kamérdash bolghan. Uning éytishiche, u türme doxturxanisida bolsa bezi késel tutqunlarning uxlitishqa élip kétilip ikkinchi qaytip kirmigenlikige shahit bolghan. Uning kamérdashliridin anglishiche, bu uxlitish adettiki uxlitish bolmastin, ulargha okul urup uxlitish arqiliq ölüm jazasi ijra qilishtin dérek béridiken.

Tepsilatini muxbirimiz gülchéhrening shahit gülbahar jélilowa bilen ötküzgen mexsus söhbitining dawamidin anglayli.

Qazaqistanliq Uyghur tijaretchi gülbahar jélilowa ürümchide xitay saqchiliri teripidin qanunsiz tutqun qilinip, chet'el puqrasi bolghinigha qarimay 15 ay lagérgha qamalghan we uningdin chiqalighan shahitlarning biri. U tutqunlarning köplükidin lagér ornida qolliniliwatqan ürümchidiki 3-, we 2-türmilerde hem türmiler rayonidiki türme merkizi doxturxanisida mehbusluq hayatini ötküzgen.

Gülbaharning éytishigha qarighanda, 2017-yili-5 ayda u tutulghan waqit xitay da'irilirining béyjingda échilidighan ikki yighinining aldida, bixeterlik bahaniside Uyghurlarni sewebsiz tutushni kücheytken mezgilige toghra kelgen. U, saqchilardin “Yuqirining yighin aldida ürümchidin 160 ming ademni tutup solaysiler dégen san chüshti” déyishkenlirini anglighan iken. Derweqe uzun qalmay, u yatqan türme kaméri özige oxshash héch bir jinayiti bolmighan her xil guman we töhmetler bilen élip kélin'gen her xil sewiye, oxshimighan salahiyetke ige Uyghur ayallar bilen toshup ketken. Gahida 30, gahida 40 adem bir kamérda yatqan.

Kamérdashlirining isimlirini sanap kélip, beziliriningkini ésige alalmighan gülbahar: “Oxshimighan kamérlarda oxshimighan bigunah qérindashlirim bilen bille yattim, ular bilen qérindashlirimdinmu yéqin bolup kettuq, ularni yazsam 10 lap kitab pütidu. . .” deydu.

Gülbahar özining xitayning lagér süpitide qollan'ghan eslidiki erler 3-türmiside hetta Uyghur jem'iyitide xéli inawiti bar, közge körün'gen shexslerdin dangliq adwokat, yazghuchi 43 yashliq gülbahar eziz, téléwiziye diktori 53 yashliq jemile qatarliqlar bilenmu bir kamérda yatqanliqini bildürdi. Uning éytishiche, her türlük gumanlar bilen qara qoyuq qamalghan Uyghur ayallarning zulmetlik türmide bir hetta ikki yildin buyan yétiwatqanlirimu bar bolup, ular her türlük qiyin-qistaqlargha uchrighan. Beziliri tuyuqsiz élip chiqip kétilgendin kéyin qaytip kelmigen.

Tijaret üchün ürümchige barghanda tuyuqsiz tutqun'gha uchrap lagérgha tashlan'ghan chet'el puqrasi gülbahar jélilowaning lagérning ichki siri heqqide bergen guwahliqi we uchurliri ichide, hazirgha qeder radiyomizgha melumat bergüchiler tilgha élip baqmighan bir nuqta bar. Yeni, gülbahar xitay saqchi da'irilirining ürümchide jaza lagéri ornida tutqunlarni solighan türme we tutup turush orunliridin bashqa, türmilerdin élip kélin'gen éghir bimarlarni solaydighan türme doxturxanisidimu qorqunchluq bir mezgilni ötküzgen. U bu qabahetlik jayda bezilerning uxlitishqa élip chiqip kétilgenlikini körgen. Türmining bu késelxanisida uzaqraq yatqanlarning gülbahargha qeyt qilishiche bu “Uxlitish” adettiki uxlitish bolmastin, ularning menggülük uxlitiwétilidighanliqidin dérek béridiken. Yeni bu bezi bimarlargha türme doxturxanisining özidila okul urup uxlitish arqiliq ölüm jazasi ijra qilinidighanliqining béshariti iken.

Qattiq soraq we éghir zulumlargha uchrighan gülbahar, qéri-yash hemme ayallarning dawamliq tuyuqsiz qip-yalingach qilinip tekshürülidighanliqini sözlep bérip: “Kamérdiki eng axirqi künde saqchilar kamérdikilerning hemmimizni yalingachlap tekshürdi hazirmu u menzire köz aldimda turidu, hazirmu éghir xorluq we nomus hés qilimen. . .” deydu.

Shahit gülbahar jélilowa bilen ötküzgen söhbitimizning kéyinki qismida u bizge, özining “Lagérda mushundaqla ölüp kétidighan oxshaymen” dep hayattinmu ümidini üzginide tuyuqsiz quyup bérilgenliki we shu kündiki kechmishlirini sözlep béridu.