Qazaqistanda musapir sayragül sawutbay mesilisi yene otturigha chiqti

Qazaqistan hökümitining sayragül sawutbaygha siyasiy panahliq bérishtin bash tartishi bilen bu mesile yene otturigha chiqqan. Qazaqistan ammiwi axbarat wasitiliridin melum bolushiche, 5-öktebirde qazaqistanning taldiqorghan shehiride bolup ötken köchmenler komissiyesining yighinida sayragül sawutbayning mesilisi qarilip, uning siyasiy panahliq iltimasi ret qilin'ghan. Mezkur kemissiye terkibige tashqi ishlar ministirliqi, ichki ishlar ministirliqi we memliketning bashqimu dölet organlirining wekilliri kirgen.

Igilishimizche, sayragül sa'utbay ilgiri Uyghur élining mongghulküre nahiyeside orunlashqan atalmish “Terbiyelesh lagéri” da ishligen. Mushu yilning 22-aprél küni u “Qorghas” chégra ponkiti arqiliq qazaqistan'gha qéchip ötken. Emma 5-ayning 21-küni bolsa, qazaqistan saqchiliri teripidin qolgha élin'ghan idi. Shuning bilen iyul éyining bashliridin tartip qazaqistanning yarkent shehiride ikki memliket chégrasini qanunsiz buzup ötkenlikide eyiblen'gen sayragül sa'utbay üstidin bir nechche qétim sot mejlisliri ötken. Sayragül sa'utbay sot dawamida Uyghur aptonom rayonidiki jaza lagérlirida qazaq, Uyghur we bashqimu yerlik milletlerning solinip, azabliniwatqanliqini ashkarilighan. U shundaqla qazaqistan hökümitidin özini xitaygha qayturmasliqini we siyasiy panahliq bérishni telep qilghan idi. Peqet 1-awghust küni qamaqta tutup turuluwatqan sayragül sawutbayning xitaygha qayturulmaydighanliqi heqqide höküm élan qilinip, qoyup bérilgen idi.

Biz sayragül sawutbayning adwokati abzal quspanof bilen alaqiliship, ehwalni chüshendürüp bérishni sorighinimizda u mundaq dédi: “Mundaq bolushini men xitayning qazaqistan'gha bolghan tesiridin dep chüshinimen. Birinchidin, yighin kütmigen yerdin boldi. Ular méni aldin-ala teklip qilmidi. Méning makani we turidighan jayimni, téléfonlirimni bilidu. Etisi sa'et 10 da almuta oblastining taldiqorghan shehiride ötidighan yighin toghriliq manga peqet yérim kün qalghanda xewer berdi. Men u waqitta bashqa sot ishliri bilen atiraw shehiride idim. Ikki otturida ayropilanmu uchmighanliqtin, méning bu yighin'gha ülgürüp kélishim mumkin emes idi. Buningdin ilgiri men bir nechche qétim xewerleshkinimde, komissiye ezaliri höjjetlerni yighiwatimiz dep éytqan idi. Omumen chüshenmeydighan bir ehwal boldi. Ikkinchidin, bizning qolimizgha bérilgen kemissiye qararida sayragül sawutbayning xitay xelq jumhuriyitidiki milliy, diniy we bashqimu basturushlar heqqide yetküzgen melumatlirining delillenmigenliki körsitilgen”.

Abzal quspanof qazaqistanda sayragül sawutbaygha siyasiy panahliq bérilidighanliqigha guman bilen qaraydighanliqini, shuning üchün birleshken döletler teshkilati we bashqimu xelq'ara teshkilatlargha bu heqte muraji'et qilishqa mejbur bolidighanliqini bildürdi. U yene almuta oblastliq köchmenler komissiyesining qarari üstidin astanadiki köchmenler komitétigha erz qilidighanliqini, sayragül sawutbayningmu küreshni toxtatmaydighanliqini otturigha qoydi.
Qazaqistandiki siyasetshunas ghalim agélé'u'ofning pikriche, sayragül sawutbayning ishida siyasiy, yeni memliketler ara munasiwetler birinchi orun'gha qoyulghan iken. U mundaq dédi: “Adwokat sayragül sawutbaygha siyasiy panahliq bérish yollirini izdesh üchün erz qilalaydu. Xitay terep bolsa, sayragül sawutbayni qayturushni telep qiliwatidu. Sayragülning qazaqistanda qélip, uningdin siyasiy panahliq sorishigha barliq asaslar bar. Uning néme üchün xitaydin qéchip, qazaqistan'gha ötkenlikining sewebliri yaxshi melum. Omumen ottura asiya döletliri, jümlidin qazaqistan hazir héch kimge dégüdek siyasiy panahliq bermeywatidu. Sewebi qoshna memliket bilen munasiwetlirining yaman bolushini xalimaydu. Gherb memliketliride bolsa, siyasiy panahliq bérish mesilisi yaxshi yolgha qoyulghan.

Ghalim agélé'u'of qazaqistanning sayragül sawutbaygha siyasiy panahliq bérishtin bash tartishining memliketning xelq'aradiki abruyigha chong nuqsan keltüridighanliqini otturigha qoydi.

“Azadliq” radi'osida élan qilin'ghan “Bu eqilge sighmaydighan ish. Qazaqistanliq hoquqshunaslar sayragül sawutbaygha panahliq bérishtin bash tartti” namliq maqalida insan heqliri boyiche qazaqistan bölümining xadimi gülmire qu'atbékowaning bu heqte pikri bérilgen. U qazaqistanning 1998-yili birleshken döletler teshkilatining “Qachaqlar hoquqi” toghriliq höjjitige qol qoyghan bolsimu, emma sayragül sa'utbay mesiliside hem dölet qanunini, hem xelq'ara qanunni buzghanliqini tekitligen.

Mezkur maqalida éytilishiche, xelq'ara hoquq mutexessisi ésbol ömirjanof taldiqorghan shehiride ötküzülgen yighin qatnashquchiliri hoquqlirining cheklen'genlikini, yuqirining bésimi astida bolghanliqini ilgiri sürgen. U mundaq dégen: “Sayragül sa'utbay ishi boyiche qarar shuni körsettiki, bezi qararlarni qobul qilishta rusiyening tewelikide bolup körün'gen bizning dölitimiz xitayning tesiri astida bolmaqta. Bu qarar xitaydiki bir yérim milyon qazaqning we bashqimu ellerdiki qazaqlarning bizning élimizge bolghan ishenchini buzdi”.