Sérikjan bilash'oghli: qazaqlarning öz dölitide turupmu adalet yaqlishi oxshashla riqabetlerge duch kelmekte
2019.03.06

Almuta sheherlik edliye bashqarmisining,“Ata yurt pida'iyliri” ning bashlamchisi qazaqlarning kishilik hoquq pa'aliyetchisi sérikjan bilash'oghli üstidin ,almuta sheherlik sot mehkimisige erzi sunushi bilen 12- we 13-féwral künliri échilghan sotta sérikjan “Qanunsiz teshkilatqa bashchi bolush” dégendek eyibleshlirige uchrap, 700 dollar jerimane töleshke mejbur bolghan idi. Sérkjan sotning qararigha naraziliq bildürüp erz sun'ghan bolup, 5-mart qayta sot échilghan bolsimu, emma sot yenila sérkjan üstidiki qarani saqlap qalghan. Ziyaritimizni qobul qilghan sérkjan: “Gerche qazaqlarning öz dölitide turupmu adalet yaqlishi oxshashla riqabetlerge duch kéliwatqan bolsimu, emeliyette buning heqliq dewayimizning téximu küchlük anglitilishigha töhpisi bolmaqta” deydu.
5-Mart küni shu jay waqti chüshtin burun sa'et 10 da, almuta sheherlik sot mehkimiside qayta sotqa chiqqan sérikjanning ilgiri sürüshiche, uning 12-féwraldiki sotning sérikjanni qanunsiz teshkilat pa'aliyiti bilen eyiblishini ret qilip sun'ghan erzi ret qilinip, sot mehkimisi özi üstidiki eyni qararni saqlap qalghan. Uning üstidin shikayet qilghuchi terep qazaqistan jumhuriyiti almuta sheherlik edliye bashqarmisi bolup, sérikjanning bildürüshige qarighanda, gerche qazaqistan qanuni we munasiwetlik belgilimiler, shexslerning saxawet-parawanliq ishliri üchün pida'iylar guruppilirini qurushining yolluq ikenlikini körsitip tursimu, emma edliye bashqarmisi almuta médiw saqchi mehkimisi bir nechche aydin buyan sérikjanning üstidin tekshürüsh élip bérip teminligen bir qatar widiyoluq ispatlar arqiliq uni yenila qanunsiz teshkilatqa bash bolush bilen eyibligen iken.
Sérikjan emeliyette özining qazaqistandiki munasiwetlik da'irilerge “Ata yurt” ni teshkilat süpitide tizimgha aldurush telipini sun'ghan bolsimu, emma öz telipining izchil ret qilinip kelgenlikini tekitleydu.
Sérikjan bilash'oghli gerche özi we “Ata yurt pida'iyliri” gha artilghan eyibleshlerge qarshi qilghan dewasi bügün meghlup bolghan bolsimu, emma özini uningdinmu bekrek meyüslendüriwatqini “Ata yurt pida'iyliri” ning lagérlardiki qazaqlarni qutquzush üchün élip bériwatqan dewa pa'aliyetlirining öz dölitidimu oxshashla belgilik tosqunluqqa uchrishi ikenlikini bildürdi.
Sérikjan 5-mart künidiki sot meydanida bir tuyuqsiz ölüm paji'esi yüz bérip, hemmini échindurghanliqi heqqide melumat berdi. Yeni, 5-mart almuta sheherlik sotta mexsus sérikjanni we “Ata yurt pida'iyliri” ni qollash üchün sot mehkime binasigha kirgen aktip qazaq ziyaliysi we ijtima'iy torlarda xitayning qazaq we bashqa musulman qérindashlar üstidin irqiy qirghinchiliq élip bériwatqanliqi heqqide bir yildin buyan eng köp yazmilarni élan qilip kéliwatqan, 60 yashlar chamisidiki qazaq tor yazghuchisi, naghashbay ésmirza ependi sot binasi ichide tuyuqsiz méngisige qan chüshüp qaza qilghan. Sérikjan özi qarilan'ghan sot meydanida yüz bergen bu paji'edin qattiq échin'ghanliqini bildürdi.
Sérikjan teminligen uchurgha asasen, “Ata yurt pida'iyliri” guruppisini qanunsiz dep shikayet qilip imzaliq erz sun'ghuchilar ichidiki qazaqistanda tonulghan yazghuchi qudyar bilal bilen alaqileshtuq.
Ziyaritimizni qobul qilghan qudyar bilal sérikjan üstidin sot échilghanliqini anglighanliqini, sotta uning eyiblen'genlikidin bashqa ehwalni bilmeydighanliqini éytti.
Biz uningdin “Sizmu ata yurt pida'iyliri we sérkjanni qanunsiz pa'aliyet qildi dep shikayet qilghuchilarning birimu?” dep sorighan so'alimizgha u “Yaq men emes, xewirim yoq” dep jawab berdi.
- “Undaqta sizning shikayitingiz néme?” dep sorighinimizda u: “Bu bashqa mesile, u sotta otturigha qoyulmidi, bu memuriy jehettin körülgen charighu” dep bildürdi.
Uningdin xitay teripidin lagérlargha qamalghan qazaqlarning ehwaligha qarita inkasini sorighinimizda özining bulardin xewiri barliqi bildürüp: “Bu xelq'araliq mesilighu? musulmanlargha qaritilghan mesililer u. Xelq'arada xitayning bu siyasitini eyiblewatqanlar bar. Qazaqlarning qaytip kélish mesilisi, bularni tashqi ishlar ministirliqimiz anglitiwatidu yaki otturigha qoyuwatidu. Bu mesile bizning tashqi ishlar ministirliqimizning xitayning diqqitini bu mesilige qaritish üchün anglitiwatqan mesililer. Insha'alla bir shekilde netijisi bolar.” dédi.
Halbuki sérikjan “Özi we qazaqlarning heqliq dawasini qiliwatqan ata yurt üstidin shikayet qiliwatqanlarning arqisida xitay hökümiti bar” dep qaraydighanliqini ilgiri sürüp kelmekte. Sérikjanning bildürüshige qarighanda, uning qazaqistandiki bir qisim ijtima'iy pa'aliyet we torlarda “Xitayning qirghinchiliqigha sükütte turghanlar milliy munapiqlar bilen barawer” dégen menidiki sözlirini, özlirige qaritilghan hujum dep chüshen'gen bir qisim qazaq ziyaliylar, uning üstidin “Qazaq ziyaliylirini haqaret qildi, yüz abruyigha dexli-teruz qildi” dep opche shikayet qilghan iken. Ular, qazaqlarning xitayda lagérlargha qamilish mesilisini ashkara otturigha qoyushtin özini qachuruwatqan we xitayni eyibleshning ornigha mesilini diplomatik yollar bilen hel qilish yolini izdesh terepdarliri iken.
Qudyar bilaldin, “Ata yurt” ning bu mesilini anglitishta oynawatqan roligha qandaq qaraydighanliqini sorighinimizda u jawaben “Ata yurt bu mesililerning qandaq bolghinini yaxshi bilidu. Shu tereptin kelgen ézilgen oralmanlar lagérlarning barliqinimu, u yerlerning ichki ehwalinimu yaxshi bilidu. Shundaq bolghachqa bu mesilini ular yaxshi chüshinidu dep oylaymen. Bu yerdiki qarshiliqlar közqarash sewebidin boluwatidu. Oralmanlarning tartishmiliri, ularning ichki ehwalliri we oxshimighan qarashlar sewebidin boluwatidu. Bu yazghuchilarning közqarashliridiki oxshimasliqlarni tughdurghan. Bu mesililerni sotqa élip chiqishning hajiti yoq esli. Esli hemmisi bille qilsa bolidu” dédi.
“Ata yurt pida'iyliri” ning bezi ziyaliylarning naraziliqi hetta qarshiliqigha uchrishidiki sewebi heqqide sorighan so'alimizgha jawab bergen qudyar bilal: “Men ularning qoghdinish ishlirigha arilashmaymen. Ularning közqarashlirigha naraziliqimiz yoq. Buningda oralmanlarning barliq qarashtikilirini birleshtürüp dawasiz yürgüzüsh, yeni öz'ara yarashqan halda ish élip bérish kérek, dégen qarashtamiz. Oralmanlarning arisidimu her xil köz-qarashlar bar. Bu qarashlar ata yurtqa kelgen ijabiy qarashlarni tosuwalghini yoq. Memlikitimizning tashqi ishlar ministirliqi bu mesililerni tutup ishlewatidu. Tünügün kechte tashqi ishlar ministirliqi özimu éytti. Shularning közqarishi boyiche hel qilish kérek dep oylaymen”.
Qudyar ependi gerche özini sérikjanning qanunsiz teshkilatqa bash bolghanliqi heqqidiki shikayetke imza qoyghanlardin emes dep éytqan bolsimu, “Ata yurt” yaki sérkjanning élip bériwatqan pa'aliyetlirige bolghan köz qarashlirini sorighinimizda, u keskin qilip: “Ata yurt qoghdinish öyimu memliketning tüzümi boyiche tizimlinishi kérek, bu yerde közqarashlar ayrimichiliqi bar. Xitayning her wilayitidin kelgen oralmanlar bar. Ularning her yerdiki ichki ehwali her xil bolushi kérek. Hemmisi birliship ish qilishi kérek. Bizni ensiritiwatqini oralmanlarning ichki mesilisi. Bashqa qarshiliqimiz yoq, sérikjan'ghimu qarshiliqimiz yoq.” dep jawab berdi.
Sérikjan ilgiriki ziyaritimizde, özige qarshi shikayette bolghan qazaqistandiki bir qisim qazaq jem'iyetlirining we xitay terepdarliri ziyaliylarning, “Ata yurt pida'iyliri” teripidin tarqitilghan lagérlar heqqidiki barliq guwahliq uchur we ispatlarni yalghan'gha chiqirish üchün, uni “Qanunsiz teshkilat qurup, yalghan uchur tarqatqan”, “Xitay-qazaqistan dostluqigha we qazaqistanning bixeterlikige yaman tesir peyda qilghan”, “Qazaq ziyaliylar üstidin haqaret qilghan” dep eyiblep, uning üstidin ikki guruppa jem'iy 27 ademning edliye bashqarmisigha imzaliq shikayet qilghanliqini bildürgen idi. Shu seweblik u 12- we 13-féwral almutada sotqa chaqirilghan we sotta uninggha memuriy jaza süpitide 700 dollar jerimane qoyulghan idi. Sérikjan buningdin kéyin yuqiriqi shikayetler boyiche özining yene sotqa chaqirtilish éhtimalliqi barliqini bildürdi.
Qazaqistan tashqi ishlar ministiri beybut atamkulub, -4 mart astanida bergen bayanatida, qazaqstan tashqi ishlar ministirliqining mingdin artuq qazaqning xitayda lagérgha solan'ghanliqi heqqide uchurlargha ige ikenlikini tilgha élip :“ Bu mesile üstide xizmetler ishliniwatidu, shunga hazir lagérdiki qazaqlarning nisbiti 80% azaydi ” dep körsetken .
Yawru- asiya torining -5 mart bu heqte bergen xewiride déiyilishiche , qazaqstan xitayda lagérlargha qamalghan qazaqlarning dewasini qiliwatqan“ Ata yurt” teshkilatining bu mesilini xelq'aralashturmasliqi üchün bésim ishletken. Ene shu seweblik féwralda bu teshkilatqa tizimgha élinmighan teshkilat dep jerimane qoyulghan iken .