Хотәндики 97 кадирниң җазалиниш сәвәби һәққидә чатма мәлуматлар: (1)

Хотәндә бир кәнт секретари никаһни өйидә оқутқанлиқи үчүн җазаланди

Хотән даирилири йеқинда җазалиған бир түркүм кадирлар ичидә “никаһни өз өйидә оқутқан” лиқи сәвәблик җазаланған йәнә бирқанчә нәпәр йеза кадириниңму барлиқи ашкариланди. Буларниң бири чира наһийәсидики бир кәнт секретари саламәт мәмтиминдур.

Хотән гезити 10-апрел күни мәхсус тәпсилий хәвәр берип, йеқинда хотәндә ечилған кәнтләрдә нуқтида туруп ишләватқан кадирлар хизмити һәққидики хуласә йиғинида бир түркүм кадирларниң хизмәт интизамиға хилап қилмишлири сәвәблик җазаланғанлиқини хәвәр қилди.

Мәзкур хәвәрдә хизмәттики мәсулийити сәвәблик җазаланған 97 нәпәр һөкүмәт кадириниң җазалиниш сәвәби вә уларға берилгән җазалар һәққидә ениқлима берилгән болуп, хотән чира наһийиси чақа йезиси бәкчан кәнтиниң партком секретари кәнт башлиқи саламәт мәмтиминниң кәнт партийә ячейкисиниң секретарлиқ вә кәнт башлиқлиқ вәзипилиридин қалдурулушиға униң “тойида никаһ оқутқан” лиқи сәвәб болғанлиқи тилға елинған.

Чира наһийисидин зияритимизни қобул қилған бир ханим, йеза кадирлириниң җазаланғанлиқи һәққидики хәвәрни аңлиғанлиқини, саламәт мәмтимин қатарлиқларниң җазалинишиға уларниң хотән вилайитидә йолға қоюлған “никаһ-той мурасимини йеза-кәнтләрдики бәлгиләнгән мәрикә залида өткүзүш” бәлгилимисигә хилаплиқ қилғанлиқи сәвәб болғанлиқини билдүрди.

Бу ханим йәнә никаһ вә той мурасимини йезилиқ һөкүмәтниң залида кадирларниң назарити астида өткүзүш бәлгилимисиниң бултурдин буян йолға қоюлған йеңи түзүм икәнликини, 3 йил илгири өзи той қилған чеғида бу хил бәлгилимиләр йоқлуқиниму әскәртти.

Саламәт мәмтимин турушлуқ чақа йезилиқ һөкүмәт ишханисиға қилған телефонимизни мәзкур йезиниң ташкәнт кәнтидә нуқтида туруп ишләватқан бир хитай кадир алди.

Уйғур тилидин аззақ савати бар бу хитай кадир хотән вилайити бойичә исми ашкара елан қилинип җазаланған 97 нәпәр һөкүмәт кадириниң һөкүмәт хизмитиниң иҗрачилири туруқлуқ бәлгиләнгән қаидә-низамларға хилаплиқ қилғанлиқи үчүн җазаға тартилиши керәкликини ейтти.

У йәнә, хотән вилайити бойичә бир туташ йолға қоюлған җамаәт тәклип қилинидиған барлиқ мурасимларниң нөвәттә йезилиқ һөкүмәт, яки кәнттики партком секретариниң биваситә назарити астида йезилиқ һөкүмәт вә кәнтләрдики һөкүмәт бәлгиләп бәргән мәрикә залида өткүзүлидиғанлиқини, бәлгилимигә хилаплиқ қилған һәрқандақ кишиниң җазалинидиғанлиқини билдүрди.

Бу хитай кадирдин уйғурларда омумлашқан әнәниви той мурасим адитидә никаһниң аилиләрдә оқулидиғанлиқидин ибарәт бу хил миллий адәтниң немә сәвәбтин өзгәртилгәнликини сориғинимизда, у, бу хил бәлгилиминиң җәмийәт муқимлиқини чиқиш қилип йолға қоюлғанлиқини билдүрди.

У мундақ деди: “бу бәлгилимиләрни җәнубий уйғур районида йолға қоюш һәққидә юқириниң буйруқи барлиқинила билимән. Мән пәқәт юқириниң конкрет орунлаштурушни иҗра қилғучилардин бири. Бултурдин башлап пүткүл хотән вилайитидә йезиларда өткүзүлидиған той мурасимлирини йеза-кәнтләрдики мулазимәт мәркизидә өткүзүш йолға қоюлупту.

Никаһ мурасими йезилиқ һөкүмәт бәлгилигән мулазимәт мәркизидә җайда авам алдида, миллий кадирларниң назарити астида елип берилиду. Никаһ мурасимини өйдә өткүзүшни чәкләшниң сәвәби илгири бәзи диний затлар қиз-йигитниң той мурасимидики никаһтин пайдилинип, яшларға ‛қанунсиз диний аңларни сиңдүргәндин башқа, дөләтниң бирлики вә миллий иттипақлиққа зиянлиқ‚ тәлимләрни бәргән. Шуңа бу хил қанунға хилап диний тәлимат һәрикитиниң алдини елиш үчүн, бултурдин башлап пүтүн хотән вилайити бойичә бу хил йәрлик бәлгилимә йолға қоюлупту. Мән бу йил 1-айдин башлап чақа йезисиға кәлсәм бу түзүм бар икән. Диний-адәтләр билән мунасивити бар никаһ, нәзир қатарлиқ мурасимларға адәттә хизмәт гуруппимиздики миллий кадирлар қатнишиду вә назарәт қилиду.”

Хотән даирилири өткән һәптә елан қилған 97 кадирниң җазалинишиға бәзи уйғур кадирларниң аллиқачан адәткә айлинип болған миллий әнәниләрни өзиниң күндилик турмушида ипадилигәнлики сәвәб болған.

Хәвәрдин мәлум болушичә, абдуҗелил исимлик кәнт секретари диний затлар вә мойсипитлар алдида тамака чәкмигәнлики үчүн “мәйдани ениқ әмәс” дегән җинайәт артилип, кәнт секретарлиқ вә кәнт башлиқлиқ вәзиписидин қалдурулған.

Бир һәптидин буян мәзкур вәқә хәлқара таратқуларда тәнқид обйектиға айланған. Бу һәқтики тәнқидләрдә, хитай һөкүмитиниң уйғурларға қаратқан радикал сиясити тәнқидлинип, “һөкүмәтниң барғанчә радикаллашқан сиясити, хитай һөкүмити билән уйғурлар оттурисидики әң ахирқи һалқини үзүп ташлайду, дәп агаһландурулған.