Étan gutman: “Lagérlardin her yili tirik organliri éliniwatqanlarning sani 35 minggha bérishi mumkin”

Saq ademning ichkiy ezaliri, yeni ichki organlirini élip, késel ademning bedinige köchürüsh eslide dunyada méditsina saheside étirap qilin'ghan, késel dawalap adem qutquzidighan bir pa'aliyet bolsimu, bügünki künde uning barghanche kesipleshken pul-hoquq sodisigha, hetta xelq'araliq jinayetke aylan'ghanliqi, kommunist xitaygha oxshash mustebit döletlerning buningda bash rol oynawatqanliqi melum.   

Xitay “Yer shari waqti” géziti bu yil 9-dékabir küni gu'angshining nenning shehiride 7- nöwetlik “Xitay xelq'araliq organ i'ane qilish yighini” échilghanliqi heqqide xewer bergenidi. Bu yighinda xitay terep her yili xitay chong quruqluqida 20 mingdin artuq organ i'ane qilinidighanliqini, organ sani boyiche asiyada birinchi, dunyada ikkinchi orunda turup kéliwatqanliqini jakarlighan. Uningda éytilishiche, 2015-yildin 2022-yilining axirighiche, xitaydiki 40 mingdin artuq ölgüchi yürek, öpke, jiger, börek, köz münggüz perdisi qatarliq asasliq organlirini jem'iyetke i'ane qilghan, toplan'ghan organ sani 120 mingdin ashqan. Buningdin bashqa xitay organ köchürüsh tereqqiyat fondi (COTDF) ning sanliq melumatlirigha qarighanda, 6 milyon 550 mingdin artuq adem özlükidin eza i'ane qilishqa tizimlatqan. Xitayda hazir yürek we öpke köchürüsh opératsiyesi qilidighan 70 nechche doxturxana bar bolup, i'ane qilin'ghan organlarning sani éship bériwatqan bolsimu, éhtiyajni qandurushqa yetmeydiken.

gov.cn

Emma xitaydiki qebih organ etkeschilikining ashkara yaki mexpiy bolsun uzun yillardin buyan dawamliship kéliwatqanliqi, falün'gungchilarni öz ichige alghan mehbuslar, ölüm jazasigha höküm qilin'ghan jinayetchiler, türme-lagérlargha qamalghan Uyghurlarning organ teminleydighan menbe süpitide mewjut bolup kelgenliki izchil diqqet qozghawatqan, emma xitay teripidin qattiq mexpiy tutulup kelgen qarangghu sahe bolup kelmekte. 

“Kommunizm qurbanliri xatire fondi” ning aliy tetqiqatchisi, xitaydiki organ etkeschiliki mutexessisi étan gutman amérika dölet mejliside xitaydiki  qebih organ sodisi heqqide guwahliq bergendin bashqa, kolorado shtati échilghan tébbiy mutexessisler yighinida, xitaydiki Uyghurlarning keng-kölemde türme-lagérlargha qamilip, bir qismining organ etkeschiliki qurbanlirigha aylan'ghanliqini anglatqan.  U bu heqte melumat bérip mundaq deydu: “ 2023-Yil amérika dölet mejliside ‛ichki ezalarni mejburiy éliwélishni cheklesh qanun layihesi‚ otturigha qoyuldi, men bu qanun layihesining sunulushida rol oynidim. Chünki men qazaqistanda bir nechche ay turup, bir qisim guwahchilarni ziyaret qildim. Bu chaghda  qazaqlarning köpinchisi téxi lagérda idi. Lagérdin chiqip qazaqistan'gha kelgenlerni birmu bir ziyaret qilip, lagérda yoqap ketkenler toghruluq ehwal igilidim. Ularning déyishiche,  yérim kéchide élip kétilgenler 28, 29 yashlardiki kishiler bolup, xitayning neziride bu del tirik organ élishning eng yaxshi peyti hésablinidu. Men igiligen sanliq melumatlar guwahchilarning perizi bilen asasen oxshash, yeni her yili lagérlardin tirik organ üchün élip kétilgenlerni 35 minggha baridu dep éytishqa bolidu. Denwérde ötküzülgen ‛yürek, öpke köchürüsh xelq'araliq yilliq yighini‚ da tetqiqat netijilirimni doklat qildim, eza köchürüsh opératsiyesi qilidighan 4000 dek doxtur neq meydanda uni anglidi”.

Tetqiqatchi étan gutman yene tajikistan we qirghizistandin xitaygha qayturulghanlarning aqiwitini tirik organ élish jinayiti bilen chétishliq dep guman qilidighanliqini bildürüp mundaq deydu: “Menche yene bir muhim mesile, tajikistandin sürgün qilin'ghan Uyghurlarning sani mesilisi. Tajikistan xelq'ara jinayi ishlar sotining kélishimige imza qoyghan birdinbir ottura asiya döliti, shunga xelq'ara jinayi ishlar sotining tajikistanda bolghan ehwallarni tekshürüsh mes'uliyiti bar. Emma kim tajikistandin qoghlan'ghan Uyghurlarning qoghlinish sewebini tekshürüp baqti? ularning köpinchisi tajikistan bazirida ish-oqet qilidighanlar, ularning 85 pirsenti xitaygha qayturuldi, texminen üchtin bir qismi chégradin qoghlap chiqirildi, ulardin texminen 2500 adem iz-déreksiz yoq qiliwétildi. Qirghizistandimu shundaq ehwal yüz berdi, belki bu yerdiki Uyghurlarning sani köprek bolup, 4700 din 5000 giche ademdin 4216 adem ghayib, yeni 87 pirsent adem yoq qiliwétildi dégen gep. Mana bular ottura asiyada yüz bergen ishlar, qazaqistan heqqide éniq melumatim yoq, emma ishinimenki, yuqiriqi sanliq melumatning özila chong paji'e we balasi apettin dérek béridu”. 

12-Ayning 28-küni, xitaydiki qorqunchluq eza köchürüsh toghrisida “Doyin” da tarqilip X  da élan qilin'ghan widiyoda, hazir xitayda ichki ezalarni waqtida  sughurup alalaydighanlarning nahayiti azliqi,  shunga xitayda 2022-yil 12-aydin bashlap mexsus shundaq ademlerni terbiyeleydighan orundin 22 si qurulghanliqi, bir orunda 100 adem terbiyelendi dégendimu, 2000 ademning hazir oqush püttürüp ish bashlighanliqi, ularning wezipisining her qandaq jayda ademning ichki ezalirini élip, mexsus ichki eza saqlaydighan sanduqqa qachilap, doxturxanigha yetküzüp béridighanliqi  éytilghan. Yoqap kétiwatqan balilar we bashqa ademlerning köpiyiwatqanliqi heqqide so'al qoyulghan.  Xitayda özlükidin eza teqdim qilghuchilarning uchurini ammigha ashkarilash, ularning heqiqeten özlükidin ichki ezalirini teqdim qilghanliqini jezmleshtürüsh, organ etkeschiliki bilen shughullan'ghan shexs we orunlargha ölüm jazasi bérish, mal-mülkini musadire qilish kérekliki telep qilin'ghan؛ ichki eza oghriliqi we qatilliqini yoqatqandila, xitaydiki yashlarni baliliq bolushqa qiziqturghili bolidighanliqi eskertilgen.

Ijtima'iy taratqularda chiqiwatqan organ etkeschiliki heqqidiki xewerlerde xitayning ismi eng köp uchraydighan bolup, bu jinayetning xitayda normal tijaretke aylinip qalghanliqi we dunyadiki bashqa döletlerge kéngiyiwatqanliqi melum. Bezi mutexessisler organ köchürüsh opératsiyesining dunyagha yamrishi we normal dep qarilishida, méditsina saheside heqiqet dep qariliwatqan “Méngining ölümi heqiqiy ölüm” dégendek xata chüshenchilerningmu rol oynawatqanliqini, shuning bilen méngisi melum sewebler tüpeylidin ishleshtin toxtap qalghan insanlarning soquwatqan yüriki yüriki we nepes éliwatqan öpkisiningmu sughurup éliniwatqanliqini otturigha qoymaqta.