Долқун әйса: “мәңгү қайта тәкрарланмайду дегән вәдә бизни ирқий қирғинчилиққа дучар болуштин сақлап қалалмиди”

95 яшлиқ җаза лагери шаһитлиридин манфред голдберг (оңда) билән долқун әйса (солда) хатирә сүрәткә чүшкән. 2025-Йили 27-январ, лондон

3-Феврал күни американиң “тәһқиқләш ахбаратчилиқи” намлиқ тор журнили “мәңгү қайта тәкрарланмайду дегән вәдә бизни ирқий қирғинчилиққа дучар болуштин сақлап қалалмиди” намлиқ бир мақалә елан қилған.

Мақалә мундақ башланған: “чоң қирғинчилиқниң 80 йиллиқи күни, лондонда өткүзүлгән хатириләш мурасимида өтмүштики зораванлиқлар әсләп өтүлгән болсиму, бирақ һелиһәм давам қиливатқан уйғур ирқий қирғинчилиқи нәзәрдин сақит қилинди. Бу хил сүкүт ялғуз бипәрвалиқниң әмәс, бәлки бир агаһландурушниң сигналидур. Әгәр биз мәңгү қайта тәкрарланмайду, дегән вәдимиздә чиң турмақчи болсақ, күнимиздики зораванлиқларға сәл қаримаслиқимиз керәк.”

Мақалиниң давамидин мундақ мәзмунлар орун алған: “1945-йили 1-айниң 27-күни аушвитиз-биркенав җаза лагери азад қилинди, бу күн тарихниң бәтлиригә мәңгүлүк орнап кәтти. 2025-Йили дуняниң һәрқайси әллиридә чоң қирғинчилиқниң 80 йиллиқи хатириләнди. Буниң ичидики муһим болғанлиридин бири, ишәнч фонди җәмийитиниң тәшкиллиши билән 27-январ лондонда өткүзүлгән хатириләш паалийити иди. Мениң бу паалийәткә қатнишишим, шәхсән маңа нисбәтән германийә гираждани болғанлиқим үчүнла әмәс, бәлки бир уйғур болғанлиқим үчүн интайин чоңқур әһмийәткә игә иди”.

RFA/Ekrem

“мәңгү қайта тәкрарланмайду дегән вәдә бизни ирқий қирғинчилиққа дучар болуштин сақлап қалалмиди” намлиқ мақалиниң аптори д у қ ниң сабиқ рәиси долқун әйса әпәнди болуп, униң мәзкур мақалини йезишиға 27-январ лондонда өткүзүлгән “чоң қирғинчилиқниң 80 йиллиқини хатириләш мурасими” да каллисиға қаттиқ тәсир қилған бир амил болған. У мақалисидә бу һәқтә мундақ баян қилған:

“чоң қирғинчилиқтин аман қалғанлар вә уларниң аилә-тавабиатлири өзлириниң азаб-оқубәтлири пәйда қилған җараһәтләр вә айрилишниң әләмлирини көпчилик билән ортақлишип, бу мурасимниң кәйпиятини юқири бир пәллигә көтүрди. Кишиниң диққитини алаһидә җәлп қилидиғини шуки, дуняниң һәрқайси җайлирида йүз бәргән ирқий қирғинчилиқлар, мәсилән боснийә-гертсеговина, риванда, роһинга вә суданда йүз бәргән ирқий қирғинчилиқлар йәнә бир қетим тилға елип өтүлди. Һалбуки, бу қәдәр омумйүзлүк хатириләш мурасимида пәқәт уйғур ирқий қирғинчилиқила нәзәрдин тамамән сақит қилинди!”

Долқун әйса әпәнди бүгүн, йәни 3-феврал күни зияритимизни қобул қилғанда, алди билән 27-январ лондонда өткүзүлгән шу һәшәмәтлик мурасимда тарихта ирқий қирғинчилиққа учриған һәммә милләт тилға елинған болсиму, уйғурларниң тилға елинмиғанлиқи әскәртип өтти. Униң билдүрүшичә, илгири лондонда өткүзүлгән охшаш мәзмундики мурасимларда уйғурлар мәсилиси тилға елинған икән.

RFA/Ekrem

Долқун әйса әпәнди сөзиниң давамида, америка вә 10 дин артуқ дөләт уйғур ирқий қирғинчилиқини етирап қилип болған бир заманда, лондонда өткүзүлгән бундақ бир мурасимда уйғур ирқий қирғинчилиқиниң тилға елинмаслиқидики көңүлсизликниң мәзкур мақалини йезишиға сәвәбчи болған асаслиқ амил икәнликини тәкитлиди.

Д у қ ниң әнглийәдики вәкили рәһимә мәһмут ханимму шу қетимқи мурасимға қатнашқан болуп, мурасимда уйғурлар мәсилисиниң тилға елинмиғанлиқидин өзиниңму бәк пәришан болғанлиқини әскәртти һәмдә долқун әйса әпәндиниң “мәңгү қайта тәкрарланмайду дегән вәдә бизни ирқий қирғинчилиққа дучар болуштин сақлап қалалмиди” намлиқ мақалиси һәққидә өз тәсиратлирини баян қилип өтти.

Долқун әйса әпәнди, шу қетимқи йиғинниң ахирида әйни замандики җаза лагери шаһитлиридин манфред голдберг қатарлиқ кишиләр билән учришип, уйғур ирқий қирғинчилиқини аңлатқанлиқини вә 95 яшлиқ манфред голдберг билән хатирә сүрәткә чүшкәнликини әскәртти.