Dolqun eysa: “Menggü qayta tekrarlanmaydu dégen wede bizni irqiy qirghinchiliqqa duchar bolushtin saqlap qalalmidi”

95 Yashliq jaza lagéri shahitliridin manfréd goldbérg (ongda) bilen dolqun eysa (solda) xatire süretke chüshken. 2025-Yili 27-yanwar, london

3-Féwral küni amérikaning “Tehqiqlesh axbaratchiliqi” namliq tor zhurnili “Menggü qayta tekrarlanmaydu dégen wede bizni irqiy qirghinchiliqqa duchar bolushtin saqlap qalalmidi” namliq bir maqale élan qilghan.

Maqale mundaq bashlan'ghan: “Chong qirghinchiliqning 80 yilliqi küni, londonda ötküzülgen xatirilesh murasimida ötmüshtiki zorawanliqlar eslep ötülgen bolsimu, biraq hélihem dawam qiliwatqan Uyghur irqiy qirghinchiliqi nezerdin saqit qilindi. Bu xil süküt yalghuz biperwaliqning emes, belki bir agahlandurushning signalidur. Eger biz menggü qayta tekrarlanmaydu, dégen wedimizde ching turmaqchi bolsaq, künimizdiki zorawanliqlargha sel qarimasliqimiz kérek.”

Maqalining dawamidin mundaq mezmunlar orun alghan: “1945-Yili 1-ayning 27-küni a'ushwitiz-birkénaw jaza lagéri azad qilindi, bu kün tarixning betlirige menggülük ornap ketti. 2025-Yili dunyaning herqaysi elliride chong qirghinchiliqning 80 yilliqi xatirilendi. Buning ichidiki muhim bolghanliridin biri, ishench fondi jem'iyitining teshkillishi bilen 27-yanwar londonda ötküzülgen xatirilesh pa'aliyiti idi. Méning bu pa'aliyetke qatnishishim, shexsen manga nisbeten gérmaniye girazhdani bolghanliqim üchünla emes, belki bir Uyghur bolghanliqim üchün intayin chongqur ehmiyetke ige idi”.

RFA/Ekrem

“Menggü qayta tekrarlanmaydu dégen wede bizni irqiy qirghinchiliqqa duchar bolushtin saqlap qalalmidi” namliq maqalining aptori d u q ning sabiq re'isi dolqun eysa ependi bolup, uning mezkur maqalini yézishigha 27-yanwar londonda ötküzülgen “Chong qirghinchiliqning 80 yilliqini xatirilesh murasimi” da kallisigha qattiq tesir qilghan bir amil bolghan. U maqaliside bu heqte mundaq bayan qilghan:

“Chong qirghinchiliqtin aman qalghanlar we ularning a'ile-tawabi'atliri özlirining azab-oqubetliri peyda qilghan jarahetler we ayrilishning elemlirini köpchilik bilen ortaqliship, bu murasimning keypiyatini yuqiri bir pellige kötürdi. Kishining diqqitini alahide jelp qilidighini shuki, dunyaning herqaysi jaylirida yüz bergen irqiy qirghinchiliqlar, mesilen bosniye-gértségowina, riwanda, rohin'ga we sudanda yüz bergen irqiy qirghinchiliqlar yene bir qétim tilgha élip ötüldi. Halbuki, bu qeder omumyüzlük xatirilesh murasimida peqet Uyghur irqiy qirghinchiliqila nezerdin tamamen saqit qilindi!”

Dolqun eysa ependi bügün, yeni 3-féwral küni ziyaritimizni qobul qilghanda, aldi bilen 27-yanwar londonda ötküzülgen shu heshemetlik murasimda tarixta irqiy qirghinchiliqqa uchrighan hemme millet tilgha élin'ghan bolsimu, Uyghurlarning tilgha élinmighanliqi eskertip ötti. Uning bildürüshiche, ilgiri londonda ötküzülgen oxshash mezmundiki murasimlarda Uyghurlar mesilisi tilgha élin'ghan iken.

RFA/Ekrem

Dolqun eysa ependi sözining dawamida, amérika we 10 din artuq dölet Uyghur irqiy qirghinchiliqini étirap qilip bolghan bir zamanda, londonda ötküzülgen bundaq bir murasimda Uyghur irqiy qirghinchiliqining tilgha élinmasliqidiki köngülsizlikning mezkur maqalini yézishigha sewebchi bolghan asasliq amil ikenlikini tekitlidi.

D u q ning en'gliyediki wekili rehime mehmut xanimmu shu qétimqi murasimgha qatnashqan bolup, murasimda Uyghurlar mesilisining tilgha élinmighanliqidin öziningmu bek perishan bolghanliqini eskertti hemde dolqun eysa ependining “Menggü qayta tekrarlanmaydu dégen wede bizni irqiy qirghinchiliqqa duchar bolushtin saqlap qalalmidi” namliq maqalisi heqqide öz tesiratlirini bayan qilip ötti.

Dolqun eysa ependi, shu qétimqi yighinning axirida eyni zamandiki jaza lagéri shahitliridin manfréd goldbérg qatarliq kishiler bilen uchriship, Uyghur irqiy qirghinchiliqini anglatqanliqini we 95 yashliq manfréd goldbérg bilen xatire süretke chüshkenlikini eskertti.