Аратүрк наһийәсиниң ном йезиси гуаңхуй гуруһи қурған химийә завутиниң еғир булғишиға дуч кәлгән
2015.08.13

Йеқинда аратүрк наһийәсиниң ном йезисидики йәрлик уйғурлар үндидар қатарлиқ иҗтимаий таратқуларға инкас йезип, юртидики муһит булғинишидин шикайәт қилған.
Мәлум болушичә, гуаңхуй гуруһи ном йезисида ачқан көмүр вә нефит пишшиқлап ишләш завутидин тинимсиз һалда кислаталиқ паскина су қоюп бәргән. Униңдин башқа завут турхунидин күндә қоюп бериливатқан зәһәрлик ис - түтәк ном йезисидики кевәз вә қоғунлуқларға тәсир қилипла қалмастин, бәлки йеза тәвәсидики хәлқниң нормал турмушиғиму булғиниш елип кәлгән.
Бу йил яздин буян ном тәвәсидә темпиратура бирақла өрләп уда 40 гирадустин чүшмигән. Завуттин қоюп берилгән кислаталиқ сесиқ суниң дәстидин номдики хәлқ шунчә иссиқта ишик - дәризилирини һим етип олтурушқа мәҗбур болған.
Мәлумки, ном йезиси аратүрк наһийәсидики мәшһур җай. У шималда моңғолийә хәлқ җумһурийити билән чегралиниду.
Қәдимий тарихқа игә бу юрт қомул ваңлиқи дәвридә гунаһкарларни палайдиған лагер болған. Кейинки мәзгилләрдә ном һавасиниң сап, туприқиниң мунбәт болуши билән “қомул қоғуни” ниң есил сортлирини өстүрүштики асаслиқ базиға айланған.
Һалбуки, 1990 - йилларниң ахирилириға кәлгәндә, ваң лечуәнни арқа тирәк қилип зор иқтисадий пайдиға еришкән гуаңхуй гуруһи аратүрк наһийәсидики бу хилвәт йезиға көз қизартқан.
Буниң билән гуаңхуй гуруһи башчилиқидики бирқанчилиған хитай ширкәтлири арқа - арқидин ном йезисида кан ечиш һәмдә көмүр вә нефит пишшиқлап ишләш завутлирини қурған.
Йәрлик хәлқниң инкаслириға қариғанда, бирқанчә йилға бармайла ном йезисини өз ичигә алған аратүрк наһийәсидә һаварайиниң иссип кетиши, қурғақчилиқ, еғир дәриҗидики булғиниш һәмдә тәңритағлиридики қарлиқлардин еқип келидиған су мәнбәлириниң азийип кетишидәк әһваллар көрүлгән.
Илгири аратүрк наһийәсиниң мәлум йезисида йеза башлиқи болған нөвәттә наһийәлик сиясий кеңәштә хизмәт қиливатқан бир кадирниң баянлири бу әһвалларни йәниму дәлилләйду.
Униң билдүрүшичә, гуаңхуй гуруһи ном йезисида қурған пишшиқлап ишләш завутида түрлүк химийәлик мәһсулатлар ишләпчиқирилидикән. Завутниң техник хадимлиридин тартип адәттики ишчилириғичә һәммисини хитай өлкилиридин елип келингән көчмәнләр тәшкил қилидикән.
Ном йезисиниң мәлум кәнтидә олтурушлуқ бир уйғур деһқанму һавадики еғир булғиниш дәстидин кевәз вә қоғун мәһсулатида чекиниш болуватқанлиқини, һәтта пахтиларниң қаридап кетиватқанлиқини билдүрди.
Ном йезисидики йәнә бир пешқәдәм уйғур деһқан зияритимизни қобул қилип завутлардин күндә кислаталиқ сесиқ су қоюп берилидиғанлиқини, хитай ширкәтлириниң өз вақтида “йәр - һөкүмәтниң” дегән сөз биләнла номдики боз йәрләрни игиләп завут қурувалғанлиқини ашкара қилди.
Аратүрк наһийәсигә қошна қомул шәһириниң төмүрти тағлиқ кәнтидә олтурушлуқ бир уйғур деһқанму бу һәқтә зияритимизни қобул қилди. У “пүтүн қомул бостанлиқини су билән тәминләватқан қарлиқ тағ илгири бәдәндики тәрдәк аста - аста аққан болса, һазир муһиттики бузулуш түпәйлидин худди томурдики қандәк ерип кетиватиду,” дегән охшитиш билән сөзини йәкүнлиди.
Тәпсилатини аваз улиништин аңлиғайсиз.