“Üchinchi qétimliq omumiy xelq salametlik tekshürüshi” ning meqsitige so'al qoyulmaqta

Uyghur aptonom rayonluq da'iriler bu hepte 3-qétimliq omumiy xelq salametlik tekshürüshi bashlan'ghanliqini élan qildi. Xitayning bu heqtiki xewerliride bu qétimqi heqsiz tekshürüshtin kéyin yuqumluq késeller we irsiy késellerni xaslashturup, türler boyiche yötkep heqsiz dawalash élip bérilidighanliqi tekitlen'gen. Xitay xewerliride buni “Kompartiyening rayondiki her millet xelqige qilghan ghemxorluqi” dep medhiyeligen. Halbuki, chet'ellerdiki tébbiy mutexessisler rayondiki Uyghur qatarliq yerlik xelqler nishan qilin'ghan üchinchi qétimliq omumiy xelq salametlik tekshürüshining heqiqiy meqsiti heqqide türlük gumaniy qarashlarni otturigha qoymaqta.

Uyghur aptonom rayonluq da'iriler 2016-yili 9-ayda bashlighan “Omumiy xelq mejburiy salametlik tekshürüshni arxiplashturush” herikitide rayondiki 18 milyondin artuq kishi üstidin qan ewrishkisi élip, salametlik arxipi turghuzghan idi. Bu heriket chet'ellerdiki Uyghur teshkilatliri we xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri teripidin “Uyghur qatarliq yerlik xelqlerning DNA ewrishkisini mejburiy yighish herikiti, shexslerning kishilik mexpiyetlikige xilap haldiki meqsiti éniq bolmighan qanunsiz qilmish” dep eyiblinip, xelq'ara qanun'gha xilap bu qilmishning toxtitilishi telep qilin'ghan idi.

Mushundaq bir mezgilde xitay da'iriliri yene 3-qétimliq “Omumiy xelq mejburiy salametlik tekshürüshi” bashlan'ghanliqini élan qilishi chet'ellerdiki Uyghur jama'iti we tébbiy mutexessislerning jiddiy diqqiti we endishilik gumanini qozghidi.

Mezkur xewerdin ashkarilinishiche, da'iriler 2016-yili 9-ayda bashlighan aldinqi ikki qétimliq “Omumiy xelq salametlik tekshürüshi” de 1700 din artuq salametlik tekshürüsh nuqtisi tesis qilghan. 42 Ming tébbiy xadim ajritip, rayondiki 18 milyon 844 ming 800 neper kishi üstidin salametlik tekshürüshi we arxip turghuzushni tamamlap bolghan.

Nyu-yorktiki kolombiye uniwérsitétning tébbiy penler tetqiqatchisi memet imin ependining qarishiche, xitay da'irilirining bu qeder zor meblegh sélip, “Omumiy xelq salametlik tekshürüshi” élip bérishi hergizmu xewerde déyilgendek addiy haldiki Uyghurlarning salametlik ehwaligha köngül bölüsh mesilisi emes iken.

Memet imin ependi bayanida xelq'arada “Xitay hökümitining Uyghurlarning DNA ewrishkisini xalighanche toplap arxip turghuzushi qanunsiz heriket” dep tenqidliniwatqan shara'itta Uyghur aptonom rayonluq da'irilerning yene 3-qétimliq heqsiz “Omumiy xelq mejburiy salametlik tekshürüshi” ni élip bérishi gumanliq we endishe qilarliq ish ikenlikini bildürdi. U bu qétimqi “Omumiy xelq salametlik tekshürüshi” ning heqiqiy meqsiti heqqide hazirqi shara'itta éniq bir yekün chiqirishning teslikini ilgiri sürdi.

“Shinjang géziti” ning 14-may künidiki xewiride yene 3-qétimliq salametlik tekshürüshining alahidiliki heqqide toxtilip, “Bu yil ilgiriki ikki qétimliq tekshürüsh asasida xaslashturulghan salametlik tekshürtüsh türliri qoshuldi. Salametlik tekshürülidighanlargha késel tarixini sorap di'agnoz qoyush, anglap di'agnoz qoyush, ularni tekshürüp, a'ile késellik tarixi, irsiyet tarixi, késellik ziyini amili bilen uchrishish tarixi we bedinining yéqinqi ehwali qatarliqlargha birleshtürüp, oxshashmaydighan kishiler we ularning beden ehwaligha asasen xaslashturulghan salametlik tekshürtüsh mulazimiti élip bérilidu,” déyilgen.

Ilgiri Uyghur aptonom rayonluq xelq doxturxanisining yuqumluq késeller bölümide ishligen, 2014-yildin buyan amérikida musteqil tetqiqatini dawamlashturuwatqan tumaris almas xanim aldinqi ikki qétimliq salametlik tekshürüshide da'irilerning pütkül Uyghurlarning DNA ewrishkisini arxiplashturup bolghanliqini tekitlidi. U Uyghur diyarida toplighan doxturluq tejribisige asasen da'irilerning bu qétim yene 3-qétimliq ‛omumiy xelq mejburiy salametlik tekshürüshi‚ ni élip bérishida aldinqi ikki qétimliq tekshürüshte Uyghurlar üstidin élip barghan bezi tejribilirining netijisini körüshni meqset qilghan bolushi mumkinlikini bildürdi.