Uyghur teshkilatliri chéxiye dölet re'isidin ilham toxti we d u q ni nobél mukapati namzatliqigha körsitishini telep qilghan
2025.01.08

Her yili dölet rehberliri, parlamént ezaliri, nobél tinchliq mukapati sahibliri we dangliq akadémiklar, dunya miqyasida tinchliq we téximu güzel bir dunya berpa qilish üchün tirishiwatqan shexs we teshkilatlarni nobél tinchliq mukapatigha namzatliqqa körsitidighan bolup, dunya Uyghur qurultiyi bashchiliqida 50 tin artuq Uyghur teshkilati 7-yanwar küni, chéxiyening dölet re'isi pétér pawélgha ilham toxti we dunya Uyghur qurultiyini nobél tinchliq mukapati namzatliqigha körsitishni telep qilip ochuq xet yazghan.
Bu ochuq xette: “Piroféssor ilham toxti xitayda xelqning asasiy hoquqi éghir dexli-teruzgha uchrawatqan ehwalda we künséri küchiyiwatqan basturushlar aldida Uyghur xelqining hoquqini teshebbus qilish arqiliq hayatini téximu adil jem'iyet berpa qilishqa béghishlidi. Kishini échinduridighini, uning adaletke bolghan tewrenmes iradisi xitay hökümiti teripidin tehdit dep qarilip, 2014-yili 1-ayning 14-küni ‛bölgünchilikke qutratquluq qilish‚ jinayiti bilen qolgha élindi. Uning kishilik hoquqqa qoshqan töhpisini teqdirlesh üchün, 2019-yili yawropa parlaménti teripidin saxarof mukapatigha we 2019-yili waslaw xawél mukapatigha érishti, uning iradisi kishilik hoquq körüshide ümid we ilham béghishlaydu” dep, yézilghanidi.
Biz bu munasiwet bilen, dunya Uyghur qurultiyi re'isi turghunjan alawudunni ziyaret qilduq, u radiyomiz arqiliq anglarmenler bilen, dunya Uyghur qurultiyi we ilham toxtini nobél tinchliq mukapatigha namzat körsitishning ehmiyiti heqqidiki özining köz qarishini ortaqlashti.
Ochuq xette yene bu 50 tin artuq teshkilat, dunya Uyghur qurultiyining diyasporadiki eng chong we wekillik Uyghur teshkilati bolush süpiti bilen 20 yildin köprek waqittin buyan Uyghurlarning heq-hoquqini ilgiri sürüsh we qoghdashning aldinqi sépide harmay-talmay tiriship dunyaning Uyghur qirghinchiliqigha bolghan tonushini ilgiri sürüp, kishilik hoquq, démokratiye we qanun bilen idare qilish üchün küresh qilishqa töhpe qoshqanliqini, buning zulumgha qarshi tinchliq bilen küresh qilish küchining ispati ikenlikini otturigha qoyghan.
Dunya Uyghur qurultiyi mu'awin re'isi, dunya Uyghur qurultiyi wexpisining re'isi abduréshit abdulhemitmu özining bu heqtiki qarashlirini radiyo anglighuchilar bilen ortaqliship ötti.
Pétér pawélgha yézilghan bu ochuq xette yene, 2017-yilidin bashlap xalighanche qolgha élin'ghan yaki ghayib qiliwétilgen Uyghur ziyaliyliridin doxtur gülshen abbas, rahile dawut, doktor tashpolat téyip, doktor xalmurat ghopur qatarliqlar misal keltürülüp, Uyghur xelqi duch kéliwatqan qirghinchiliq we xitayning basturush siyasitini toxtitish üchün xelq'araning diqqiti we teshebbusigha jiddiy mohtaj ikenliki alahide tekitlen'gen.
Bu munasiwet bilen ziyaritimizni qobul qilghan Uyghur akadémiyesi bash katipi abdulhemid qaraxan “Uyghur mesilisi xelq'ara sehnilerde küntertiptin chüshüp qéliwatqan mushundaq waqitta, dunya Uyghur qurultiyini we ilham toxtini nobélgha tinchliq mukapatigha namzat körsitish hemde mezkur mukapatqa érishish, Uyghur xelqining siyasiy, ijtima'iy we milliy hoquqlirini qolgha keltürüshte we xelq'ara jem'iyetning Uyghurlarni qollishigha érishishte nahayiti zor rol oynaydu dep qaraymen” dep, özining bu heqtiki köz qarashlirini anglarmenler bilen ortaqlashti.
Elliktin jiq teshkilatning imzasidiki bu xette: yéqinqi yillardin buyan, Uyghurlarning kishilik hoquq herikiti barghanche xelq'arada étirap qilishqa érishiwatqanliqi tekitlinip, “Piroféssor ilham toxti we dunya Uyghur qurultiyini namzatliqqa körsitish Uyghur alimliri we Uyghur teshkilatlirining kishilik hoquqni qoghdash we démokratiyeni ilgiri sürüsh, kishilik hoquq we insaniy qedir-qimmet üchün boshashmay tirishchanliq körsetkenlikini étirap qilghanliq” bolidighanliqini ipadilen'gen.
Dunya Uyghur qurultiyi sabiq re'isi dolqun eysa bu heqte toxtaldi.
Bu ochuq xetke imza qoyghan teshkilatlardin biri, norwégiye Uyghur komitéti bolup, komitét re'isi xelchem memtimin “Sherqiy türkistan xelqining hörlüki, wetenning musteqilliqigha yéqinlashturidighan, yaki shu menzilge yetküzidighan her qandaq diplomatik pa'aliyet we xelq'ara sehnilerdin eng ustiliq bilen paydilinish biz üchün tolimu muhim” dep, özining bu heqtiki köz qarashlirini radiyo anglighuchilar bilen ortaqlashti.
Hazirghiche Uyghur teshkilatliridin, Uyghur kishilik hoquq qorulushi, Uyghur herikiti 2022-yili, dunya Uyghur qurultiyi 2023 we 2024-yilliri kanada, norwégiye we italiyening parlamént ezaliri we kéngesh palata ezaliri teripidin nobél tinchliq mukapatigha namzatliqqa körsitilgenidi. Ilgiri bolsa dunya Uyghur qurultiyining sabiq re'isi rabiye qadir xanimmu bir qanche qétim nobél tinchliq mukapati namzati bolghanidi.