Nuri türkel: qazaqistandin kindik qénim tökülgen wetenning puriqi kélidu

Ixtiyariy muxbirimiz oyghan
2023.05.22
nury-turkel-ton-kiyduruldi.jpg Qazaqistan Uyghurlirining amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining re'isi nuri türkelni kütüwélish we uchrishish murasimida nuri türkel ependige ton kiydürüldi. 2023-Yili 21-may, almuta.
RFA/Oyghan

21-May küni almuta shehiridiki “Dostluq sariyi” da qazaqistan Uyghurlirining amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining re'isi nuri türkelni kütüwélish we uchrishish murasimi bolup ötti.

 Amérika hökümitining resmiy ziyaret pa'aliyetliri bilen qazaqistan'gha kelgen nuri türkel Uyghur éli chégrasidin yiraq emes we zor sanda Uyghurlar yashaydighan mezkur almuta shehiride ziyarette bolup, mexsus Uyghur jama'iti bilen didarlashqanda “Qazaqistandin kindik qénim tökülgen ana wetenning puriqi” kélidu dégen sözler bilen öz hayajinini ipade qildi.

21-May küni uning üchün mexsus kütüwélish murasimi uyushturghan qazaqistandiki eng chong Uyghur ammiwi teshkilati hésablinidighan jumhuriyetlik Uyghur étno-medeniyet merkizi nuri türkelge pütkül qazaqistan Uyghurliri namidin hörmet bildürüp, Uyghurlarning milliy tonini kiydürdi.

Kütüwélishqa teklip qilin'ghanlar sani chekleglik bolghanliqtin, uninggha Uyghur jem'iyetlik birleshmiliri wekilliri, ziyaliylar, yashlar, méhmanlar bolup 50 ke yéqin adem qatnishalidi.

Dunya Uyghur qurultiyining bash meslihetchisi, siyasetshunas qehriman ghojamberdi qazaqistan hökümitining teklipi bilen kelgen nuri türkelning ömür bayani we siyasiy pa'aliyiti toghriliq doklat qiliwatidu, 2023-yili 21-may, almuta.

Mezkur pa'aliyetni teshkilligüchilerning biri dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekilliri bolup, murasimgha dunya Uyghur qurultiyi ijra'iy komitétining mu'awin re'isi erkin exmetof riyasetchilik qildi. Murasimni qazaqistan xelqi birleshmisining kéngesh ezasi, qazaqistan jumhuriyetlik Uyghur étno-medeniyet merkizining re'isi dolquntay abduxélil échilish nutqini bilen bashlidi.

Deslepki sözni sözligen dunya Uyghur qurultiyining bash meslihetchisi, siyasetshunas qehriman ghojamberdi qazaqistan hökümitining teklipi bilen kelgen nuri türkelning ömür bayani we siyasiy pa'aliyiti toghriliq doklat qildi. U, nuri türkelning 2022-yili amérika hökümiti teripidin amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining re'islikige teyinlen'genlikining pütün Uyghur milliti üchün zor meniwi we emeliy ehmiyetke ige weqe bolghanliqini, jümlidin uning amérika we xelq'aradiki bir qisim mukapat hem nam-ataqlarning érishküchisi ikenlikini tekitligende, uchrishish qatnashquchiliri güldüras alqishlarni yangratti.

Qehriman ghojamberdi yene nuri türkelning harmay-talmay heriket qilip, Uyghur mesilisining amérikada we xelq'arada netijilik ilgiri sürülüshige hemde dunya Uyghur qurultiyining qanunshunasliq istratégiyesining toghra, pa'aliyetlirining xelq'ara prinsip, normilargha mas we Uyghurlarning ulugh ghayisige layiq bolushigha yene töhpe qoshidighanliqigha ishench bildürdi.

Qazaqistan Uyghur jama'itining nuri türkelni kütüwélish murasimidin bir körünüsh, 2023-yili 21-may, almuta.

Qazaqistan Uyghur jama'itining nuri türkelni kütüwélish murasimi nahayiti hayajan we yuqiri qizghinliq bilen ötken bolup, qazaqistanda tonulghan bir qisim Uyghur ziyaliyliri, edibliri we jama'et erbabliri arqimu-arqa sözge chiqip öz hayajanliq pikirliri we nuri türkelge bolghan hörmitini bildürüshti.

Qazaqistan jumhuriyetlik “Uyghur awazi” gézitining bash muherriri, qazaqistan xelqi birleshmisining ezasi érshat esmetof qazaqistanning démokratiyeni qollap kéliwatqan hem démokratiye prinsipliri qanat yéyiwatqan memliketler qatarigha kiridighanliqini tekitlidi. U, bashqa milletler qatarida Uyghurlarningmu dölet tili-qazaq tilining ornini kötürüshke aktip arilishiwatqanliqini bayan qildi. U, qazaqistanda oqutush Uyghur tilida yürgüzülidighan mektepler, Uyghur milliy tiyatiri, ana tilidiki gézit-zhurnallar, sherqshunasliq instituti terkibide Uyghurshunasliq merkizi we bashqilarning mewjut ikenlikini otturigha qoydi.

Nöwette sözge chiqqan medeniyet merkizi terkibidiki ma'arip kéngishining re'isi shemshidin ayupof, alimlar kéngishining re'isi mesimjan wilyamof, xanim-qizlar kéngishining re'isi senem béshirowalar ana tilidiki mekteplerning ehwali, Uyghur alimlirining ilmiy pa'aliyetliri, xanim-qizlarning her xil sahelerdiki ishliri heqqide melumatlar berdi.

Qazaqistan yazghuchilar ittipaqining ezasi, sha'ir abdughopur qutluqof nuri türkelning qazaqistan'gha qedem teshrip qilinishining axirqi waqitlarda qazaqistanda yüz bergen chong yéngiliq bolghanliqini éytip, uninggha almutada neshr qilin'ghan kitab we zhurnallarni, ressam exmetjan ehet bolsa, öz ijadiy eserlirini teqdim qildi. Almuta wilayiti talghir nahiyelik aqsaqallar kéngishining bashliqi jamaldin nasirof nuri türkel ependining qazaqistan'gha qilghan ziyaritidin qattiq tesirlen'genlikini, uning öz a'ilisi teqdirining müshkül bolushigha qarimay, ajayip qehrimanliq körsetkenlikini bildürdi.

Qazaqistan Uyghur jama'itining nuri türkelni kütüwélish murasimining xatire süriti, 2023-yili 21-may, almuta.

Axirida söz uchrishish méhmini, amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining re'isi, adwokat nuri türkelge bérildi. U amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining qurulush tarixi we uning bügünki künde emelge ashuruwatqan ishliri hem öziningmu mezkur wezipige qandaq teyinlen'genliki heqqide tepsiliy toxtaldi. U, bolupmu Uyghur mesilisining jiddiy bir mesile bolup, uninggha amérika hökümiti teripidin chong ehmiyet bériliwatqanliqini ilgiri sürdi. Nuri türkel sözining axirida öz a'ilisining bügünki teqdiri, ehwali heqqide toxtaldi.

Nuri türkel ependi ziyaritimizni qobul qilip, özining bu uchrishishtin alghan tesiratini mundaq dep izhar qildi: “Men bügün'ge qeder 28 yilliq muhajiret hayatimda shexsiy we hökümet ziyariti bolup 30 nechche döletke bardim. Ottura asiyagha, yeni qazaqistan'gha kélish uzundin buyan arzuyumdin biri. Ötken yili özbékistan'gha bérish pursitige érishtim. Bu yil qazaqistan'gha hökümet namidin ziyaretke keldim. Bizning kindik qénimiz tökülgen, ana weten'ge eng yéqin yer-mushu. Wetenning puriqi kélidu. Bu yerde yashaydighan wetendashlarning örp-adetliri, chirayi, dini bizge oxshash. Siler bilen körüshüsh pursiti boldi. Uningdin bashqa ottura asiyada Uyghur nopusini resmiy étirap qiliwatqan döletlerni biri bu. Shuning üchün manga bu yerge kélish weten'ge barghandek hés-tuyghularni keltürdi”.

Nuri türkel ependi qazaqistandiki siyasiy hem ijtima'iy erkinlik heqqidimu toxtaldi.

“Uyghur awazi” gézitining bash muherriri érshat esmetof ependi nuri türkel ependining qazaqistan'gha qilghan ziyaritini qazaqistanliq Uyghurlarning zor memnuniyet bilen qobul qilghanliqini bildürüp, mundaq dédi: “Bu ziyaret biz üchün nahayiti chong ehmiyetke ige boldi, dep oylaymen. Nuri türkel ependi qimmetlik waqtini bölüp, kelginige cheksiz minnetdarmiz. Biz, qazaqistanliq Uyghurlar, uning bilen uchrishish jeryanida élimizdiki Uyghur xelqining bügünki nepisi, tirikchiliki, emgek pa'aliyiti heqqide melumatlar berduq. Jümlidin qazaqistandiki Uyghurlarning qazaqistanning dana milliy siyasiti tüpeyli köpligen imtiyazlargha ige boluwatqanliqi heqqide uchurlarni berduq. Nuri türkel ependi bizning éytqan yéqimliq xewerlirimizdin bek xush boldi, dep oylaymen. Nuri türkel ependining özimu xelqimiz wekillirige nahayiti yaxshi uchurlarni berdi. Biz uning emgek pa'aliyiti bilenla emes, uning shexsiy hayati bilenmu tonushtuq. Mushundaq uchrishishlar pat-pat bolup tursa, dunyaning her xil memliketliride yashawatqan qérindashlirimiz kélip, didarliship tursaq, bu nahayiti muhim ehmiyetke bolidu”.

Nuri türkel ependining qazaqistan'gha kélip, Uyghurlar bilen uchrishishi ijtima'iy torlarda qazaqistan we bashqa ottura asiya jumhuriyetliridiki Uyghur ahalilirining hem dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghurlarning zor inkasini qozghidi. Qazaqistan qatarliq ottura asiya jumhuriyetliridiki Uyghurlar nuri türkelge oxshash Uyghur perzentining amérika dölet bashliqliri qataridin orun alalighanliqi, yene bashqimu Uyghurlarning her sahelerde hessilerni qoshuwatqanliqidin, erkinliklerdin toluq behrimen boluwatqanliqidin pexirlinish héssiyatlirini bildürüshti.

Almutada ötken mezkur kütüwélish murasimining axirida Uyghur milliy naxshiliri ijra qilindi, uchrishish qatnashquchiliri nuri türkel ependi bilen birge resimge chüshüp, öz'ara tonushush, mungdishish imkaniyetlirige ige boldi. Murasim qatnashquchiliri bulardin chongqur xushalliqqa chömdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.