پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسى: «كۆپچىلىكنىڭ ئۇيغۇر تىلىدىكى كىتاب-ماتېرىياللارنى تەقدىم قىلىشىنى قارشى ئالىمىز»

پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى (Princeton University) كەڭ ئاۋامنىڭ، جۈملىدىن تەتقىقاتچىلارنىڭ ئۇيغۇرلارنىڭ مەدەنىيىتى، تارىخى، ئەدەبىياتى ۋە ئۇيغۇر سىياسىي ۋەزىيىتىگە بولغان قىزىقىشىنى ۋە ئۇيغۇر ئېلىدىكى ئەھۋالىنى كۈزدە تۇتۇپ، ئۇيغۇر تىل-يېزىقىدىكى كىتاب-ماتېرىياللارنى توپلاشقا باشلىغان. پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسى رادىيومىز زىيارىتىنى قوبۇل قىلىپ، ئۇيغۇر تىلىدىكى ھەر خىل كىتاب-ماتېرىياللار ئامبىرىنى تېخىمۇ كېڭەيتىش ئارزۇسىنىڭ بارلىقىنى، كۆپچىلىكنىڭ ئۇيغۇر تىلىدىكى ھەر خىل كىتاب-ماتېرىياللارنى تەقدىم قىلىشىنى قارشى ئالىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.

ئامېرىكادىكى پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى ئۆز كۇتۇپخانىسىدا ئۇيغۇر تىلىدىكى ھەر خىل كىتاب-ماتېرىياللار ئامبىرىنى قۇرۇش قارارى ئالغاندىن كېيىن، ئالدى بىلەن ئەنگلىيەدە ياشايدىغان ئۇيغۇر شائىرى ۋە تەتقىقاتچى ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن ئەپەندى تەقدىم قىلغان زور ساندىكى كىتاب ۋە گېزىت -ژۇرناللارنى تاپشۇرۇپ ئالغان. مەزكۇر كۇتۇپخانا ئۇيغۇر تىلىدىكى ھەر خىل كىتاب-ماتېرىياللاردىن تەركىب تاپقان بۇ توپلانمىغا «ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ئەسەرلىرى يىغمىسى» دەپ نام بەرگەن.

پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىنىڭ خادىمى جوشۇئا سۇفەرت ( Joshua Seufert) «ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ئەسەرلىرى يىغمىسى» ھەققىدە ئىزاھات بېرىپ مۇنداق دېدى: «بۇ ماتېرىياللار توپلىمى 7-ئايدا پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتىغا يېتىپ كەلدى. بۇ ئەسەرلەرنىڭ كۆپىنچىسى ئىنتايىن ئاز ئۇچرايدىغان ماتېرىياللاردۇر. ھازىر بىز بۇ ماتېرىياللارنى ئاسراپ ياخشى ساقلاش مەقسىتىدە  بىر-بىرلەپ كۆزدىن كەچۈرۈۋاتىمىز.  پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىدا ئۇيغۇر مۇتەخەسسىسى يوق. ئۇيغۇرچە كىتابلارنىڭ كاتالوگىنىڭ يوقلۇقىنى كۆزدە تۇتۇپ، ئۈچ يىللىق ۋاقىتلىق توختام بىلەن مەخسۇس بىر كىشىنى خىزمەتكە ئالماقچىمىز. بۇنىڭ ئۈچۈن مەبلەغ توپلاش تۈرى پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى ۋە ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ شېرىكلىرى تەرىپىدىن قىزغىن قارشى ئېلىندى. ‹ئەلكۈن ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ئەسەرلىرى يىغمىسى> دىكى ماتېرىياللارنى كاتالوگ تۈزۈلگەندىن كېيىنلا كۆرگىلى ۋە پايدىلانغىلى بولىدۇ».

 چېخ جۇمھۇرىيىتى پالاكى ئولوموك (Palacký University Olomouc) ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ تەتقىقاتچىسى، دوكتور رۇنى ستېنبېرگ (Rune Steenberg) بۇ ھەقتە زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلىپ مۇنداق دېدى: «ئۇيغۇر خەلقىنىڭ يازما مەدەنىيەت مىراسلىرىنىڭ دۇنياغا داڭلىق  پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتىدا ئىنسانىيەت ئۈچۈن ساقلىنىپ قېلىشى بەك مۇھىم. بۇنىڭ پەقەتلا پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى ياكى باشقا ئۇنىۋېرسىتېت ۋە كۇتۇپخانىلارغىلا ئوچۇق بولۇپ قالماستىن، بەلكى بارلىق ئاممىغا ۋە ئۇيغۇر ئوقۇرمەن- تەتقىقاتچىلارغىمۇ ئوچۇق بولۇشىنى ئۈمىد قىلىمەن. ئۇنداق بولمىغاندا، بەك ئەپسۇسلىنارلىق ئىش بولىدۇ». 

princeton.edu

پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىنىڭ خادىمى جوشۇئا سۇفەرت يەنە مۇنداق دېدى: «پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسى داۋاملىق تۈردە ئۇيغۇر تىلىدىكى ۋە ئۇيغۇرلارغا ئائىت ماتېرىياللارنى توپلاشنى ئۈمىد قىلىدۇ. پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسى يەنە قوغداش ۋە كەلگۈسىدە تەتقىقاتچىلارنىڭ پايدىلىنىشى ئۈچۈن قۇرغان بۇ توپلانمىغا كۆپچىلىكنىڭ ئۇيغۇر تىلىدىكى كىتاب-ماتېرىياللارنى ئىئانە قىلىشىنى قارشى ئالىدۇ. ئۇيغۇر تىلىدىكى ماتېرىياللارنى كۇتۇپخانىغا ئىئانە قىلىشقا قىزىقىدىغانلار پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسى شەرقىي ئاسىيا بۆلۈمى بىلەن ئالاقىلاشسا بولىدۇ. يەنى تۆۋەندىكى ئېلخەت ئادرېسى (gestcirc@princeton.edu)  بىلەن ئالاقىلىشىڭ».

بۇ ھەقتە زىيارىتىمىزنى قوبۇل قىلغان ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن ئەپەندى مۇنداق دېدى: «مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلاردا  ئاز ئۇچرايدىغان ئۇيغۇرچە كىتاب، ژۇرنال، گېزىت ۋە باشقىلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان نۇرغۇن بىرىنچى قول ماتېرىياللار بار دەپ ئويلايمەن. بۇ ماتېرىياللارنىڭ پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىدا ساقلىنىپ قوغدىلىشى، تەتقىقاتچى ۋە ئاممىنىڭ پايدىلىنىشىغا ئېچىلىشى، ئۇيغۇرلار ئۈچۈن بەك پايدىلىق بىر ئىش. شۇڭا مەن كۆپچىلىكنى پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىغا ئۇيغۇر تىلىدىكى كىتاب ماتېرىياللارنى تەقدىم قىلىشقا چاقىرىمەن».

دوكتور رۇنى ستېنبېرگ  بۇ ھەقتە مۇنداق دېدى: «ھازىر چەت ئەلدە بەزى كىشىلەردە  ئۇيغۇر ئەدەبىياتى، تارىخى ۋە مەدەنىيىتىگە مۇناسىۋەتلىك ئۇيغۇرچە كۆپلىگەن كىتاب-ماتېرىياللار بار. يەنە كېلىپ بۇ كىتابلار ئۆز ئائىلىسىدىكى كىشىلەرگە مىراس قالسا، يوقاپ كېتىشى مۇمكىنچىلىكى بار. بۇ كىتابلار بۇ شەخسلەرگىلا ئائىت بولۇپ قالماستىن، بەلكى پۈتۈن ئۇيغۇرلارغا ۋە ئىنسانىيەتكە مەنسۇپتۇر. شۇڭا مەن كۆپچىلىكنى پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىغا ياكى بۇنىڭغا ئوخشاش ئورۇنلارغا ئۇيغۇر تىلىدىكى كىتاب ماتېرىياللىرىنى تەقدىم قىلىشقا چاقىرىمەن. جۈملىدىن مەنمۇ قولۇمدىكى ئۇيغۇرچە كىتاب ماتېرىياللىرىمنى ئېلېكتىرونلۇق نۇسخىلاپ ئومۇمغا، يەنى تەتقىقاتچىلارغا ۋە ئۇيغۇرلارغا تەقدىم قىلىمەن ».

خارۋارد ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ ئوقۇتقۇچىسى دوكتور گۈلنار ئەزىز خانىم بۇ ھەقتە كۆز قارشىنى بايان قىلىپ مۇنداق دېدى: «مۇھاجىرەتتىكى ئەزىز قېرىنداشلىرىمىزنىڭ قۇلىدا كۆپلىگەن قىممەتلىك كىتاب-ماتېرىياللار بار. بىز بىلىم سۆيەر خەلق. كۆپ كىتاب يىغىمىز. بۇ كىتابلارنىڭ پرىنسېتون ئۇنىۋېرسىتېتى كۇتۇپخانىسىدەك مۇھىم ئورۇنلاردا ساقلىنىپ، ئومۇمنىڭ پايدىلىنىشىغا ئېچىلىشى ۋە ئەبەدىي ساقلىنىشى قېلىشى مۇھىم تارىخىي ئەھمىيەتكە ئىگە».