Prinséton uniwérsitéti kutupxanisi: “Köpchilikning Uyghur tilidiki kitab-matériyallarni teqdim qilishini qarshi alimiz”
2024.10.01
Prinséton uniwérsitéti (Princeton University) keng awamning, jümlidin tetqiqatchilarning Uyghurlarning medeniyiti, tarixi, edebiyati we Uyghur siyasiy weziyitige bolghan qiziqishini we Uyghur élidiki ehwalini küzde tutup, Uyghur til-yéziqidiki kitab-matériyallarni toplashqa bashlighan. Prinséton uniwérsitéti kutupxanisi radiyomiz ziyaritini qobul qilip, Uyghur tilidiki her xil kitab-matériyallar ambirini téximu kéngeytish arzusining barliqini, köpchilikning Uyghur tilidiki her xil kitab-matériyallarni teqdim qilishini qarshi alidighanliqini bildürdi.
Amérikadiki prinséton uniwérsitéti öz kutupxanisida Uyghur tilidiki her xil kitab-matériyallar ambirini qurush qarari alghandin kéyin, aldi bilen en'gliyede yashaydighan Uyghur sha'iri we tetqiqatchi eziz eysa elkün ependi teqdim qilghan zor sandiki kitab we gézit -zhurnallarni tapshurup alghan. Mezkur kutupxana Uyghur tilidiki her xil kitab-matériyallardin terkib tapqan bu toplanmigha “Eziz eysa elkün Uyghur edebiyati eserliri yighmisi” dep nam bergen.
Prinséton uniwérsitéti kutupxanisining xadimi joshu'a sufert ( Joshua Seufert) “Eziz eysa elkün Uyghur edebiyati eserliri yighmisi” heqqide izahat bérip mundaq dédi: “Bu matériyallar toplimi 7-ayda prinséton uniwérsitétigha yétip keldi. Bu eserlerning köpinchisi intayin az uchraydighan matériyallardur. Hazir biz bu matériyallarni asrap yaxshi saqlash meqsitide bir-birlep közdin kechürüwatimiz. Prinséton uniwérsitéti kutupxanisida Uyghur mutexessisi yoq. Uyghurche kitablarning katalogining yoqluqini közde tutup, üch yilliq waqitliq toxtam bilen mexsus bir kishini xizmetke almaqchimiz. Buning üchün meblegh toplash türi prinséton uniwérsitéti we uniwérsitétining shérikliri teripidin qizghin qarshi élindi. ‛elkün Uyghur edebiyati eserliri yighmisi> diki matériyallarni katalog tüzülgendin kéyinla körgili we paydilan'ghili bolidu”.
Chéx jumhuriyiti palaki olomok (Palacký University Olomouc) uniwérsitétining tetqiqatchisi, doktor runi sténbérg (Rune Steenberg) bu heqte ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “Uyghur xelqining yazma medeniyet miraslirining dunyagha dangliq prinséton uniwérsitétida insaniyet üchün saqlinip qélishi bek muhim. Buning peqetla prinséton uniwérsitéti yaki bashqa uniwérsitét we kutupxanilarghila ochuq bolup qalmastin, belki barliq ammigha we Uyghur oqurmen- tetqiqatchilarghimu ochuq bolushini ümid qilimen. Undaq bolmighanda, bek epsuslinarliq ish bolidu”.
Prinséton uniwérsitéti kutupxanisining xadimi joshu'a sufert yene mundaq dédi: “Prinséton uniwérsitéti kutupxanisi dawamliq türde Uyghur tilidiki we Uyghurlargha a'it matériyallarni toplashni ümid qilidu. Prinséton uniwérsitéti kutupxanisi yene qoghdash we kelgüside tetqiqatchilarning paydilinishi üchün qurghan bu toplanmigha köpchilikning Uyghur tilidiki kitab-matériyallarni i'ane qilishini qarshi alidu. Uyghur tilidiki matériyallarni kutupxanigha i'ane qilishqa qiziqidighanlar prinséton uniwérsitéti kutupxanisi sherqiy asiya bölümi bilen alaqilashsa bolidu. Yeni töwendiki élxet adrési (gestcirc@princeton.edu) Bilen alaqilishing”.
Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan eziz eysa elkün ependi mundaq dédi: “Muhajirettiki Uyghurlarda az uchraydighan Uyghurche kitab, zhurnal, gézit we bashqilarni öz ichige alghan nurghun birinchi qol matériyallar bar dep oylaymen. Bu matériyallarning prinséton uniwérsitéti kutupxanisida saqlinip qoghdilishi, tetqiqatchi we ammining paydilinishigha échilishi, Uyghurlar üchün bek paydiliq bir ish. Shunga men köpchilikni prinséton uniwérsitéti kutupxanisigha Uyghur tilidiki kitab matériyallarni teqdim qilishqa chaqirimen”.
Doktor runi sténbérg bu heqte mundaq dédi: “Hazir chet elde bezi kishilerde Uyghur edebiyati, tarixi we medeniyitige munasiwetlik Uyghurche köpligen kitab-matériyallar bar. Yene kélip bu kitablar öz a'ilisidiki kishilerge miras qalsa, yoqap kétishi mumkinchiliki bar. Bu kitablar bu shexslergila a'it bolup qalmastin, belki pütün Uyghurlargha we insaniyetke mensuptur. Shunga men köpchilikni prinséton uniwérsitéti kutupxanisigha yaki buninggha oxshash orunlargha Uyghur tilidiki kitab matériyallirini teqdim qilishqa chaqirimen. Jümlidin menmu qolumdiki Uyghurche kitab matériyallirimni éléktironluq nusxilap omumgha, yeni tetqiqatchilargha we Uyghurlargha teqdim qilimen ”.
Xarward uniwérsitétning oqutquchisi doktor gülnar eziz xanim bu heqte köz qarshini bayan qilip mundaq dédi: “Muhajirettiki eziz qérindashlirimizning qulida köpligen qimmetlik kitab-matériyallar bar. Biz bilim söyer xelq. Köp kitab yighimiz. Bu kitablarning prinséton uniwérsitéti kutupxanisidek muhim orunlarda saqlinip, omumning paydilinishigha échilishi we ebediy saqlinishi qélishi muhim tarixiy ehmiyetke ige”.