Qazaqistanda abdulla rozibaqiyéf namidiki mektepning 60 yilliqi qutluqlandi

Qazaqistandiki Uyghur hazirqi zaman ma'aripining asasi 20-esirning bashlirida sélin'ghan. Bu ulni salghuchilarning biri, eyni waqitlarda yettisuda sowét hakimiyitini ornitishqa aktip qatnashqan, Uyghurlarning ma'arip, medeniyet, metbu'at qatarliq muhim mesililirini hel qilishta zor rol oynighan dölet erbabi we siyaset adimi abdulla rozibaqiyéftur.

Bügünki künde qazaqistandiki 60 qa yéqin arilash tilda oqutush élip bérilidighan, yeni rus, qazaq, Uyghur tillirida arilash oqutulidighan, shundaqla sap Uyghur tilida oqutush élip bérilidighan mekteplerde 17 mingdek Uyghur perzenti bilim almaqta. Bu mekteplerni ana tilida tamamlap, döletning aliy oqush orunlirida bilim éliwatqan hemde her sahelerde emgek qilip, chong utuqlargha érishiwatqan Uyghur qiz-yigitlirimu az emes. Ene shundaq mekteplerning biri abdulla rozibaqiyéf namidiki 153-mektep-gimnaziyedur. Almuta shehirining dostluq mehellisige jaylashqan mezkur bilim dergahi toluq Uyghur tilida oqutush élip baridighan mektep bolup, yéqinda bu mektep özining 60 yilliqigha béghishlan'ghan murasimini ötküzdi.

Murasimgha almuta sheherlik bilim dergahliri, jem'iyetlik birleshmiler we ammiwi axbarat wasitiliri, ziyaliylar, péshqedem ustazlar, oqutquchi-oqughuchilar we ata-anilar qatnashti. Murasim qazaq we Uyghur tillirida élip bérilidighan bolup, deslepte qazaqistanning dölet marshi orundaldi.

Mektep hayatidin élin'ghan “Ana mektipim-altun makanim” namliq widiyo körsitilgendin kéyin, mektepning 60 yilliqigha béghishlan'ghan kitabning léntisini késish murasimi ötküzüldi.

Yighin riyasetchisi mundaq dédi: “Mektipimizning 60 yilliq tewelluti munasiwiti bilen mektep tarixini, shu yillar ichide emelge ashurulghan yéngi idiyeler we oqutush usulliri, bilim uruqini chachqan ustazlar we mektep hayatining eng ehmiyetlik weqelirini izhar qilghan bu kitabni teyyarlap chiqtuq. Mektepning 60 yilliq tarixining özi-bir kitab bolup, her bir yüzlinish, her bir étirap oqughuchilarning, ustazlarning hem shundaqla ijtima'iy muhitning sanduqi.”

Bu murasimgha almuta shehiri qazaqistan xelqi birleshmisi katibatliqining yétekchisi nazar balghimbayéf we ewézof nahiyesi hakimining orunbasari banu manapowa qatnashti. Ular sözliride qazaqistanning ma'arip elachisi shawket niyaz oghli ömerof bashquruwatqan gimnaziye kolléktipini we barliq méhmanlarni semimiy tebriklidi.

Birinchi we ikkinchi qétim chaqirilghan qazaqistan parlaménti sénatining ezasi mars battalof söz qilip mundaq dédi: “Hörmetlik pédagogika kolléktipi, silerni bügün mushu shereplik tewellut bilen tebrikleymen. Zérip aka molotoftin bashlap mushu yerde olturghan mektepning péshqedem ustazlirigha bash égip salam bérimen. Bu silerning emgikinglarning méwisi. Yene éytidighinim shuki, hörmetlik oqughuchilar we mu'ellimler, mektipinglar bilen pexirlininglar, chünki mundaq mektepler az bolup, birdinbir sanilidu. ”

Andin tötinchi we beshinchi qétim chaqirilghan qazaqistan parlaménti aliy kéngishining ezasi murat exmediyéf, “Bént” shirkitining bashqarma re'isi dilmurat quziyéf, jumhuriyetlik Uyghur étno-medeniyet merkizining re'isi dolquntay abduxélil, qazaqistan Uyghurliri jem'iyetlik birleshmisining re'isi hakimjan arupof, almuta sheherlik bilim bérishtiki yéngi téxnologiyelerning ilmiy-métodikiliq merkizi rehbiri de'urén saghin'ghaliyéf, qazaqistanning xizmet körsetken mu'ellimi, 140-mektep-gimnaziyening mudiri saniya tilé'ubay, “Uyghur awazi” gézitining bash muherriri yérshat esmetof we bashqilar mektepning érishken utuqlirini alahide tekitlep, öz tileklirini bildürdi we sowghilirini tapshurdi.

Murasim axirida söz alghan mektep mudiri shawket ömerof barliq méhmanlargha minnetdarliqini bildürdi.

Murasim dawamida mektep mu'ellimliri we oqughuchiliri, shuningdek murat exmediyéf bashlighan “Yashliq” ansambilining qatnishishi bilen chong konsért pirogrammisi körsitildi.

Ziyaritimizni qobul qilghan péshqedem ustaz, neshriyatchi zérip molotof ependi mundaq dédi: “Aldi bilen shuni éytimenki, bügünki künde mektepning mejlis zali, meydani, qorusi we bashqa esliheliri zamaniwi, ademning köngli xosh bolghudek derijide azade. Mundaq mektepte oqughuchilarning yaxshi oqumasliqqa héch heqqi yoq. Mektepning ötmüshige qaraydighan bolsaq, men bu mektepke 1968-yili ishqa orunlashqan. U waqitta bu mektepte bari-yoqi 182 oqughuchi bar bolup, sekkizinchi sinipqiche oqutulatti. Mu'ellimler kolléktipi 30 gha yéqin adem idi. Bügünki künde mektepte 1500 etrapida oqughuchi bar. Mu'ellimlerning sani 100 din éship ketken bolsa kérek.”

Zérip molotof, shawket ömerofning toghra we aqilane yétekchilikide mektepning chong utuqlargha érishkenlikini tekitlep ötti.

Ziyaritimizni qobul qilghan abay namidiki qazaq milliy pédagogika uniwérsitétining dotsénti, filologiye penlirining kandidat doktori ruslan arziyéf ependi mundaq dédi: “Xelqimizning munewwer perzenti abdulla rozibaqiyéf nami bilen atilidighan 153-Uyghur mektep-gimnaziyesi qazaqistandiki Uyghurlarningla emes, belki dunyadiki barliq milletperwer we meripetperwer Uyghurlarning pexrige aylandi, dep éytsaq artuq bolmaydu. Mezkur mektep-gimnaziyemiz özining bilim körsetküchliri boyiche qazaqistandiki eng ilghar mektepler qatarida bolsa؛ oqughuchilarni milliy medeniyet we milliy sen'et muhitimizda terbiyelesh, yeni milliy terbiye ishlirida barliq ana tilliq mekteplirimizge ülge bolup kéliwatidu. Her qandaq mektepning utuqi uning rehberliki qatlimigha baghliq ikenliki shübhisiz. Mektep mudiri shawket ömerof qazaqistan'gha tonulghan ma'aripchi we mahir teshkilatchi.”

Ruslan arziyéf yene munularni tekitlidi: “Qazaqistanda mu'ellimlerni teyyarlaydighan pédagogikiliq uniwérsitétlar bar. Uyghur mektepliridiki ustazlarning mutleq köpchiliki almuta shehirige orunlashqan abay namidiki qazaq milliy pédagogika uniwérsitétida we qizlar milliy pédagogika uniwérsitétida bilim alidu. Bu uniwérsitétlarda mektepte oqutulidighan barliq penler boyiche ustazlar teyyarlinidu. Ular qazaq we rus tillirida bilim alidu. Kéyinki yilliri qazaq tilida bilim alidighan yashlarning sani jiddiy ösmekte. Hazir oqughuchilarning 80 pirsentige yéqini aliy oqush orunlirida dölet tili qazaq tilida oquydu. Bu ehwal Uyghurche mektepni tamamlighan oqughuchilarning aliy oqush orunlirigha chüshüp, tildin qiynalmay, bimalal oqushini dawamlashturup kétishige yaxshi asas boldi.”

Igilishimizche, abdulla rozibaqiyéf namidiki 153-mektep-gimnaziyeni shawket ömerof bashqurghan yilliri, yeni 2001-yili mektepke “Köp sahelik gimnaziye” mertiwisi bérilip, yéngi derijige kötürülgen. Bu mektep yene yawropa xewpsizlik we hemkarliq teshkilati hemde yunésko bilen zich alaqe ornitip ishligen. Netijide 2016-yili bu mektep yunésko ixtisaslashturulghan mektepler qatarigha qoshulghan. Kéyinki yillarda mektep “Almuta mektepliri” layihesige qatnashqan hemde xelq'ara bakalawriyat (international baccalaureate) pirogrammisigha namzat mektep salahiyitige érishken.