Qazaqistandiki Uyghurlar “5-Iyul ürümchi qirghinchiliqi” ning 15 yilliqini xatirilidi
2024.07.10

6-Iyul küni almuta shehirige orunlashqan “Aq bulaq” réstoranigha jem bolghan Uyghurlar 2009-yilidiki “5-Iyul ürümchi qirghinchiliqi” ning 15 yilliqigha béghishlan'ghan xatirilesh pa'aliyiti ötküzdi. Dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekilliri uyushturghan bu murasimgha almuta shehiri we nahiyelerdin kelgen wekiller qatnashti.
Xatirilesh murasimigha dunya Uyghur qurultiyining ezasi rehimjan mensurof riyasetchilik qildi. U, mezkur murasimning Uyghur xelqining tarixidiki eng qanliq weqelerning biri 2009-yil 5-iyul ürümchi qirghinchiliqini xatirileshke béghishlan'ghanliqini, bezi sewebler tüpeylidin bu murasimni keng da'iride ötküzüsh mumkin bolmighanliqini, shundaqtimu waqtini bölüp kelgenlerge minnetdarliqini bildürdi. Andin dunya Uyghur qurultiyining qazaqistandiki wekilliridin biri tursunjan sayitof qur'an tilawet qilip, Uyghur xelqige azadliq, erkinlik, hörlük tilidi.
Sözge chiqqan dunya Uyghur qurultiyining bash meslihetchisi, siyasetshunas qehriman ghojamberdi ürümchi weqesining kélip chiqishi we sewebliri, uning aqiwiti hem tarixiy ehmiyiti, xelq'ara weziyet, xitayning Uyghur élide yürgüzüwatqan basturush siyasiti, dunya Uyghur qurultiyining kéyinki waqitlarda emelge ashurghan ishliri heqqide tepsiliy doklat qildi.
Qehriman ghojamberdi ürümchi Uyghur yashlirining xitay hakimiyitige naraziliq bildürüp, tinch namayishqa chiqqan bolsimu, emma xitay qoralliq küchliri teripidin oqqa tutulghanliqini bayan qildi.
Murasimda qehriman ghojamberdi murasim qatnashquchilirining so'allirigha jawab berdi.
Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan dunya Uyghur qurultiyining hazir almuta wilayiti Uyghur nahiyeside yashawatqan wekili seydalim amutof ependi mundaq dédi: “Bügün matem astida ürümchi weqesining 15 yilliqini xatirilesh künini ötküzduq. Uningda kommunist xitayning Uyghurlargha yürgüzgen irqiy qirghinchiliqini eske alduq. Dunya Uyghur qurultiyining aliy meslihetchisi qehriman aka 15 yil muqeddem ürümchide bolghan weqeni toluq, tepsiliy sözlep ötti. Elwette, bizning nepritimiz qozghaldi. Qehriman aka öz sözide xitay armiyesining qoralsiz xelqni qirghanliqi toghriliq chüshendürüp ötti. Shexsen özüm wetinimizning téz azad bolup, yalmawuzning qolidin qutulsaq dégüm kélidu. Biz bolupmu hazirqi weziyette gheplet uyqusida olturghan yashlarni oyghitishimiz kérek. Bu zörür dep oylaymen. Buningdin 15 yil muqeddem wetinimizning azadliqi yolida, hörlük yolida özlirining jénini qurban qilghan oghlanlirimizgha, qizlirimizgha, anilirimizgha rehmitimni éytqum kélidu. Shu insanlirimizning yatqan yerlirini jennet qilghay”.
Mezkur murasimgha talghir nahiyesidin kélip qatnashqan gülbanum baqiyéwa xanim mundaq dédi: “Qazaqistan Uyghurliri, jümlidin dunya Uyghur qurultiyining wekilliri yighilip, tarixiy wetinimizde 2009-yil 5-iyul qirghinchiliqida, hazirqi waqitta lagérlarda qiynilip, shéhit bolup ketken qérindashlirimizning rohlirigha atap, qur'an tilawet qilduq. Biz tarixiy wetinimizdiki qandash her waqitta eske élip turimiz. Biz shu lagérlarda olturghanlarni azad bolsun, wetinimizmu azad bolsiken dep arman qilimiz. Qazaqistandiki Uyghurlar qazaqistan puqrasi bolghachqa, qazaqistanning qanunini buzushqa bolmaydu. Shunga mushundaq eslesh murasimlirini ötküzüwatimiz”.
Almutida ötken xatirilesh pa'aliyitide sözge chiqqanlar qazaqistanda Uyghurlarning milliy kimlikini saqlap qélishning zörürlükini alahide tekitlidi. Ular shuningdek Uyghur teshkilatlirining birliship, heriket qilishini téximu kücheytish lazimliqini bildürdi we Uyghur xelqige birlik, ittipaqliq tilidi.