Qeshqer toqquzaqtiki büwi'anam mazarliqigha ziyaret cheklimisi qoyulghan we mazarliqning bir qismi chéqilghan

Xitay hökümiti mejburiy chéqip tashlighan qebristanliqlarning biri. 2019-Yili 12-séntebir, shayar.

Nöwette türkiyede yashawatqan 85 yashliq muhajir memettoxti imin akining inkas qilishiche, u yurti toqquzaq len'gerdiki büwi'anam mazarliqigha ziyaret cheklimisi qoyulghanliqi we bu mazarliqning bir qismining chéqilghanliqi heqqide uchur alghan.

Muxbirimizning éniqlashliri dawamida bu uchurning toghriliqi delillendi.

Muhajir memettoxti imin aka, toqquzaq len'gerdiki “Büwi'anam” mazarliqidin sétiwalghan yerliki we uning etrapida bina qilghan we bagh we sayiwenlikining ehwalini uruq-tughqanliridin köp sürüshte qilghan bolsimu, emma héchqaysisi bu heqte éghiz achmighan. Mezkur mazarliqining gépi chiqsila, özi bilen téléfonda sözlishiwatqan tughqanlirining renggi öchken yaki tili tutulghan. Bu ensizchilikke qarap, mezkur mazarliqqa bérishning cheklen'genlikini perez qilghan memettoxti aka, yéqinda ijtima'iy taratqulardin “Dowyin” da büwi'anam mazarliqining chölderigen menzirisi we bir qismining chéqip buzulghanliqini körgen.

Douyin/screenshot

Bala waqitliri ene shu mazarliq we uning etrapida ötken memettoxti imin aka, mazarliqning eyni chaghdiki ehwalini mundaq teswirleydu: her peyshenbe-jüme künliri du'a-tilawetler qilinatti, shenbe küni at chapturush, oghlaq tartishlar bolup turatti. Buning bilen teng soda-sétiqlar dawam qilatti, ziyaretchiler qeshqerning her yerliridin kéletti…

Memettoxti imin akining déyishiche, xitay da'iriliri bu mazarliqtiki qaynam-tashqinliqqa bezide heset, bezide nepret közi bilen qarap kelgen. Xelq arisida tarqalghan bu heqtiki bir hékayinimu eslep ötidu. Uning yene déyishiche, bu mazarliqni ziyaret qilishni “Medeniyet zor inqilabi” dewride bir mezgil chekligen xitay da'iriliri, yéqinqi yillarda “Diniy esebiylikke qarshi turush” namida bu cheklimini qayta yolgha qoyghan.

Ilgiriki éniqlashlirimizda melum bolushiche, Uyghur élining herqaysi jaylirida 2019 ‏-yili mazarliqlarni yötkesh nami astida buzghunchiliq herikiti élip bérilghan. Bu heriket dawamida köpligen meqbereler yoq qilin'ghan, taqalghan yaki ishretxanigha aylandurulghan idi. Melum bolushiche, chéqish we yötkesh arqiliqmu, bu mazarliqlar jaylashqan makan'gha qarita méhri-muhebbet we intilishni teltöküs tosup bolalmighan da'iriler, emdilikte mexsus belgilimiler arqiliq, mazarliqni ziyaret qilishqa cheklime qoyghan. Bu cheklimining tedbirliridin biri süpitide mezkur mazarliqqa köpligen kaméra, yeni közitish apparatlirini ornatqan.

Büwi'anam mazarliqining “Doyin” diki körünüshidin melum bolushiche, bir qisim qebriler chéqilghan, bir qisimliri éghir derijide uprighan we buzulghan. Memettoxti imin akining déyishiche, eslide bu mazarliqning etrapi gül-giyah we yéshilliqqa oralghan bolup, perwish qilinmighanliqtin mazarliqtiki u yéshilliq yoqalghan.

Toqquzaq nahiyelik saqchi idarisining bir xadimi, büwi'anam mazarliqini chéqishqa saqchilarning qatnashmighanliqini ilgiri sürgen bolsimu, emma chéqishning yüz bergenlikini inkar qilmidi.

Téléfonimizni qobul qilghan toqquzaq len'ger saqchixanisining bir xadimi, mezkur mazarliqta dawam qiliwatqan cheklime tedbirlirini kent saqchilirining ijra qiliwatqanliqini ashkarilidi.

Ana yurtidiki bu mazarliqining körünüshige qarap échin'ghan, memettoxti imin aka, bu buzghunchiliqning mahiyette Uyghur tarixigha, medeniyitige we örp-adetlirige qarita éghir bir zerbe ikenlikini otturigha qoydi.

Yuqirida toqquzaq len'gerdiki büwi'anam mazarliqigha qarita ziyaret cheklimisi qoyulghanliqi we mazarliqning bir qismining chéqilghanliqi heqqide melumat berduq.