Istanbulda “Sherqiy türkistan üchün” namliq shé'iriyet musabiqisi ötküzüldi

9-Féwral yekshenbe küni merkizi istanbuldiki sherqiy türkistan wexpisi we “Toqquz tugh mejlisi” jem'iyitining birlikte uyushturushi bilen “Sherqiy türkistan üchün” témisida shé'iriyet musabiqisi ötküzüldi.

Mezkur shé'iriyet musabiqisining bash témisi “Sherqiy türkistanda yüz bériwatqan azab we zulum” bolup, musabiqige türkiyening her qaysi sheherliridin 45 türk sha'iri özliri yazghan shé'irliri bilen qatnashti musabiqe bashlinishi bilen ular arqa-arqidin sehnige chiqip, shé'irlirini déklamatsiye qildi. Musabiqide oqulghan shé'irlar yighin ehlini qizghin hayajan'gha saldi. Bezi kishiler hayajandin köz yashlirini tutalmidi. Alqish sadalar yangrap turdi.

Bahalash hey'iti sherqiy türkistan wexpisining sabiq re'isliridin piroféssor abdulhemid awshar, doktor muhitdinjan Uyghur, toqquz tugh mejlisi jem'iyitining re'isi tunjay gülchin qatarliq kishilerdin teshkil tapqan bolup, 2 sa'et dawamlashqan shé'iriyet musabiqisidin kéyin, bahalighuchilar netijige érishkenlerni bahalap chiqip élan qildi we mukapat tarqitish murasimi bolup ötti.

Mukapat tarqitish murasimida söz qilghan piroféssor abdulhemid awshar ependi, bu shé'iriyet musabiqisige 45 neper sha'irning qatnashqanliqini, hemmeylenning shé'irliri nahayiti utuqluq yézilghan we oqulghan bolsimu, biraq peqet 3 kishige mukapat bérish sherti bolghanliqi üchün, özlirining axirida 3 sha'irning shé'irni tallap chiqqanliqini bildürdi:

“Heqiqetenmu bügün oqulghan her bir shé'ir, sherqiy türkistanning ehwalini hés qilip turup qelbtin yéziliptu, hemmisi bir biridin qimmetlik shé'irlar bolup, biz hemmisini birinchi derije dep élan qilishni isteyttuq. Biraq bu mukapatning shertliridin birsi, peqet eng yaxshi yézilghan 3 sha'irning shé'irini tallap chiqish bolghachqa, yézilghan shé'irning belgilen'gen témigha uyghun bolushi, jarangliq déklamatsiye qilinishi, bedi'iy formilar bilen yézilishi qatarliq ölchemler boyiche bahalap chiqtuq. Shuni tekitleymenki, bu yerde 1-derijilik mukapatlashqa tégishlik 45 sha'ir we ularning shé'irliri bar, emma biz mejburiyet sewebidin peqet üch kishining ismini élan qilimiz”.

Piroféssor abdulhemit awshar yene mundaq dédi: “Yash sha'irlarning sherqiy türkistan toghriliq mushundaq hayajanliq, güzel shé'irlarni yézishi, biz üchün bek qimmetlik. Shunga biz bu shé'irlarni bir shé'irlar toplimi shekilde neshir qilishni muwapiq körduq. 45 Sha'irning shé'irliri öz isimliri bilen u kitabta orun alidu, sherqiy türkistan üchün shé'ir yazghan pütün sha'irlargha teshekkür éytimen”.

Murasimda üch kishining ismi élan qilindi we nex meydanda mukapat tarqitip bérildi. Düzje uniwérsitétini türk til-edebiyati fakultétining 4-sinip oqughuchisi elif aksöz 1-derijilik mukapatqa érishken bolup, bir dane qol kompyutéri bilen mukapatlandi.

Istanbul bashaq sheherdiki emin sarach toluq ottura mektipining oqutquchisi nagihan tunch xanim 2-derijilik mukapatqa ériship, bir dane altun médal bilen mukapatlandi. Yash türk sha'ir muhemmed salih bulut, 3-derijilik mukapatqa érishken bolup, 1500 türk lirasi nex pul bilen mukapatlandi.

Biz bu heqte pikir-qarashlirini élish üchün sherqiy türkistan wexpining re'isi ilhan turanli ependi bilen söhbet élip barduq. Ziyaritimizni qobul qilghan ilhan turanli ependi bu shé'iriyet musabiqisini uyushturushidiki asasiy meqsiti toghrisida toxtilip mundaq dédi: “Bu shé'iriyet musabiqisi, sherqiy türkistanning awazi bolush we bu yerdiki qérindashlarning sherqiy türkistandiki qérindashlar bilen bolghan muhebbet rishtini ipadileshni meqset qilghan. Biz sherqiy türkistandiki qérindashlirimizning awazi bolush we u yerdiki qayghu-elem we nale-peryadlirini anglitish, bizning mejburiyitimiz, shuning üchün bu pirogrammini orunlashturduq. Buningdin memnunmiz”.

Ilhan turanli ependining bildürüshiche, sherqiy türkistan témisidiki bu shé'iriyet musabiqisige enqere, qahraman marash, sakariye, qeyseri, adapazar we düzje qatarliq her qaysi sheherliridin 100 din artuq sha'ir shé'ir yézip yollighan. Ularni bahalash arqiliq 45 sha'irning shé'irini hel qilghuch musabiqige qatnashturghan. Netijide 3 kishige mukapat bérilgen.

Biz 1-derijilik mukapatqa érishken düzje uniwérsitéti til-edebiyat fakultétining 4-sinip oqughuchisi sha'ire elif aksöz bilen söhbet élip barduq. Elif aksöz mundaq dédi: “Méning shé'irimda sherqiy türkistandiki zulum teswirlinidu. Men shé'irimda sherqiy türkistanning bir türmige oxshaydighanliqini, bizning u türmidiki zulumgha uchrawatqan insanlarni, musulmanlarni qutuldurushimiz kéreklikini ipadileshke tirishtim. Men bu shé'irni yézishtin ilgiri sherqiy türkistan toghrisida tetqiqat élip bardim, u yerdiki zulumni we xitayning qanchilik zalim ikenlikini tonup yettim, zulumgha uchrighan insanlarni qutuldurush kéreklikini teswirlep yazdim, bu shé'irning bunchiwala alqishqa érishidighanliqini kütmigen idim. Méning birinchi bolghanliqim méni bek xushal qildi, bek hayajanlandurdi”.

Elif aksöz Uyghurlargha yürek sözlirini ipadilep mundaq dédi: “Her waqit silerning yéninglarda bolimiz, eng büyük destekchi we eng yéqin qérindishinglar biz bolimiz, siler haman bir küni erkinlikke chiqisiler, biz buninggha ishinimiz, silermu erkinlikke chiqidighanliqinglargha ishininglar, biz silerni qollaymiz”.

2-Derijilik mukapatqa érishken istanbul bashaq sheherdiki emin sarach toluq ottura mektipining oqutquchisi nagihan tunch xanim ziyaritimizni qobul qilip mundaq dédi: “Méning shé'irimning asasiy mezmuni u yerdiki zulum we bésimlar, emma ümidwarliqnimu öz ichige alidu, chünki zulum héch bir zaman dawam qilmaydu, yéqin kelgüside u zulumdin qutulidighan künlermu kélidu. Dunyadiki türkler ittipaqliship küchini birleshtürüp, u yerdiki zulumgha uchrawatqan qérindashlirimizni qutulduridu dep qaraymiz we uninggha hesse qoshush bizning nishanimizdur”.

Nagihan tunch xanim yene mundaq dédi: “Sherqiy türkistan'gha biz ige chiqmay yalghuz tashlap qoyduq. Xitaymu buni purset bilip zulumni chékidin ashurup yürgüzüwatidu. Wahalenki, tarixta bizning ejdadlirimiz bir qanche qétim xitayning heddini bildürgen idi, bilgi xaqan, xitayning shirin sözlirige we yumshaq yipek rextlirige, hediyelirige ishenmenglar dep bizni agahlandurghan idi. Eger dölet erbablirimiz bu agahlandurushqa diqqet bérip, xitay bilen bolghan tijaret munasiwetlirini késip qattiq pozitsiye bildürse, yaxshi netijiler otturigha chiqidu, dep qaraymen”.

Istanbul tijaret uniwérsitétining oqutquchisi we sherqiy türkistan wexpisining sabiq re'isi piroféssor abdulhemid awshar ijtima'iy taratqu sehipiside bu heqte toxtilip mundaq yazghan: “Sherqiy türkistan wexpide nahayiti ehmiyetlik we hayajanliq bir pa'aliyet boldi, sherqiy türkistan témisidiki shé'iriyet musabiqisining hel qilghuch musabiqiside, türkiyening her qaysi jayliridin kelgen yash sha'irlar özliri yazghan shé'irlirini özliri oqudi. Hawa soghuq bolsimu, yash sha'irlarning qizghinliqi qelblerni illitti. Bu menzire sherqiy türkistan mesilisi üchünmu hayajanlinarliq we ümidwarliq béghishlidi. Yash sha'irlarning sherqiy türkistan toghrisidiki shé'irliri, sherqiy türkistan üchün yéqilghan musteqilliq mesh'ilini héch kimning öchürelmeydighanliqini yene bir qétim körsetti”.

Musabiqige yene nur'ela isimlik Uyghur sha'iremu qatniship, “Qara hijran” namliq Uyghurche shé'ir oqudi we qizghin alqishqa érishti:

Öchermu köz nurum biwaq, weten weslige yetmestin,

Ilahim chachqu qip nusret, ghérip bashimgha sepmestin.

Weten dep ötti ömrümning bahari-yazi teshnaqap,

Zimistan qatti muz qelbim nadamet daghi-hesrettin.

Zamanmu baqmidi ong köz bilen ontulduq we belkim,

Zawalgha tutti yüz bextim, ichip reng tünde zulmettin,

Meger tang atsa gülshende, körermen yurtni dep kütsem,

Bidarliq sundi gheplette, namaz xupten'ge yetmestin,

Baharda soldi gül, yaghmish tumuzda qar bilen möldür.

Nisip bolghaymu Uyghurgha buningdin özge qismettin.