Xitayning “Tému” shirkiti Uyghur mejburiy emgikige chétilghanliqi seweblik tekshürüshke élin'ghan

Amérika dölet mejliside bir qatar muhim mejlis ezalirining qollap quwwetlishi bilen xitayning shéyn we timu qatarliq tor parche satquchilirigha zerbe béridighan bir qanun layihesi tonushturulghan.

Amérika ana weten xewpsizliki ministirliqi xitayning “Tému” namliq parche sétish tor bétide sétiliwatqan mehsulatlarning Uyghur mejburiy emgiki bilen munasiwetlik bolush éhtimalliqi üstidin tekshürüsh bashlighan.

“Nyu-york pochtisi” géziti igiligen mexsus uchurdin qarighanda, amérika ana weten xewpsizliki ministirliqi “Tému” ning amérika bazirigha kiriwatqan mehsulatlirining “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” gha xilap yaki emeslikini tekshürüsh bilen birge, “Tému” epining qollan'ghuchilar üstidin jasusluq qilish éhtimalliqinimu tekshürüwatqan iken. Ana weten xewpsizliki we istixbarat organlirining bir qisim emeldarliri gézitke qilghan sözide, “‛tému‚ epi hem qul emgiki bilen yasalghan mehsulatlarni sétiwatqan bolushi hemde yene qollan'ghuchilar üstidin jasusluq qiliwatqan bolushi mumkin” dégen.

Amérika hökümiti 2021-yili 6-aydin bashlap “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” boyiche xitayda ishlepchiqirilghan we Uyghur mejburiy emgiki bilen bulghan'ghanliqi éniqlan'ghan mehsulatlarni qara tizimlikke élip, ularning amérika bazirigha sélinishini chekligen. Biraq amérika tamozhnasining qimmiti 800 dollardin töwen posulkilarni tekshürmeydighan hemde tamozhna béji almaydighan siyasiti, xitayning “Shéyin” we “Tému” qatarliq tor parche satquchiliri teripidin sétiliwatqan mehsulatlarning amérika bazirigha bimalal kirishige yol échip bergen.

Amérikadiki nopuzluq axbarat organliridin biri bolghan “Blumbérg géziti” 2022-yilidila “Tému” gha oxshap kétidighan “Shéyin” namliq tor bette sétiliwatqan kiyim-kécheklerning Uyghur élidin chiqidighan we dunyada “Shinjang paxtisi” dep tonulidighan paxtilar bilen ishlepchiqirilghanliqini resmiy tejribixanilarda tekshürüp éniqlap chiqqan.

Melum bolushiche, “Shéyin” we “Tému” qatarliq xitayning erzan bahaliq nersilerni satidighan tor parche satquchilirining amérikada qiliwatqan sodisining qimmiti nechche milyard dollargha yétidighan bolup, sel qarashqa bolmaydighan derijide zor iken. 2023-Yilining ichidila “Eng töwen chek belgilimisi” bilen amérika bazirigha kirgen posulkining sani bir milyardtin éship ketken bolup, buning mutleq köpi xitaydin kelgen.

Amérika merkizi istixbarat idarisi tijaret bashqarmisining sabiq yuqiri derijilik emeldari kéwin xulbért “Nyu-york pochtisi” gézitige qilghan sözide mundaq dégen:

“‛tému‚da sétiliwatqan mallarning heddidin ziyade erzan bolushi munasiwetlik da'irilerning küchlük diqqitini qozghidi. Bu kishilerning bir kiyimni tikip, uni dunyaning yene bir teripige toshup, andin uni aran 8-10 dollargha sétishigha ademning ishen'güsi kelmeydu. Bu sizde bu kishiler buni qandaq qiliwatidu, dep so'al peyda qilidu.”

Kéwin xulbért ependi sözide, amérika hökümitining bundaq tor betlerning özini sorap, mejburiy emgek bilen yasalghan mehsulatlarni ishletmeydighanliqi heqqidiki bayanlirigha pisent qilmasliqi, ulargha undaq öz-özini tekshürüsh imkaniyiti bérilmesliki lazimliqini tekitligen.

Amérikadiki Uyghur ziyaliysi ilshat hesen ependimu radiyomizgha qilghan sözide, “Tému” gha oxshash xitay tor parche satquchilirining amérikaliq ishlepchiqarghuchilargha ziyan séliwatqanliqini, buning choqum cheklinishi lazimliqini eskertti.

Melum bolushiche, amérika ana weten xewpsizliki ministirliqi “Tému” epining hem qollan'ghuchilar üstidin jasusluq qiliwatqan bolushi mumkinlikinimu tekshürmektiken. Xitay eplirining bixeterlik mesilisi “Tik-tok” epining öz qollan'ghuchilirigha a'it uchurlarni xitaydiki bash merkizi bolghan ByteDance ning sandanigha ewetidighanliqi we hemde uning yene téléfonlarning yumshaq détalini kontrol qilalaydighanliqining ashkarilinishi bilen diqqet qozghashqa bashlighan. Eyni chaghda amérika we en'giliyede chüshürülüsh qétim sani aldinqi 10 qatarda bolghan “Kepkat” (CapCut), “Shéyn” (Shein) we “Tému” (Temu) qatarliq xitay epliriningmu bixeterlik yochuqliri barliqi mutexessisler teripidin ashkarilan'ghan.

Biz “Tému” shirkitining bu heqtiki pikrini élish üchün, ular bilen alaqilishishke tirishqan bolsaqmu, lékin jawab alalmiduq.

Ilshat hesen ependimu, “Tému” gha oxshash xitay eplirining amérika bazirigha ziyan sepla qalmay, amérikaliq istémalchilarning bixeterliki üchünmu tehdit peyda qilidighanliqini bildürdi.

Amérika dölet mejlisi kéngesh palatasi maliye komitétining re'isi ron waydén bilen kéngesh palatasi banka ishliri komitétining re'isi shérod browén we kéngesh palata ezasi suzan kollins qatarliqlar bu yil 8-ayda xitayning “Tému” we “Shyin” tor betliridiki mallarning amérika bazirigha tosalghusiz kirishini cheklesh üchün amérika tamozhnasidiki “Eng töwen chek belgilimisi” ni bikar qilishni meqset qilghan bir qanun layihesini tonushturghan idi.

Bu qanun layihesi toqumichiliq mehsulatliri we kiyim-kécheklerning eng töwen chek belgilimisi arqiliq import qilinishini cheklesh bilen birge yene, bu tor betlerde sétilishqa ruxset qilin'ghan mehsulatlardin toshush heqqi élishnimu telep qilidiken. Bu qanun layihesi yene, toqumichiliq we kiyim-kéchek importigha cheklime qoyush we yéngi heqlerni békitkendin bashqa yene, eng töwen chek belgilimisi arqiliq amérikagha kiriwatqan herqandaq bir mehsulatning sani heddidin ziyade köpiyip ketken ehwal astida bu mehsulatni cheklesh hoquqi béridiken. U hem amérika tamozhna we chégra da'irilirining tamozhnada mallarni tutup qélish we yoqitish ishlirini asanlashturidiken.

Bu qanun layihesi eyni chaghda amérikadiki nurghunlighan ishchilar uyushmiliri, saqchi teshkilatliri we ishlepchiqirish guruppilirining qollishigha érishken idi.