Байдики кан астида көмүлүп қалған 14 ишчиниң һәммиси өлгән болуши мумкин

• Мухбиримиз пәридәниң бу һәқтики мәлумати
• Download story audio

11-Июл күни уйғур елиниң фукаң наһийисидә кан партлиши йүз берип нурғун адәм өлгән иди. Рәсимдә фукаңдики кан қудуқиға кирип қутқузуш алдида турған хадимлар. AFP

10 - Айниң 4 -күни әтигән саәт 10 дин 45 минут өткәндә, уйғур ели бай наһийисиниң ятур йезисидики бир көмүр канда газ партлаш вәқәси йүз бәргән. Вәқә йүз бәргәндә кан астида 25 нәпәр ишчи ишләватқан болуп, уларниң 11 и қечип қутулуп чиққан. Әмма қалған 14 нәпәр ишчи кан астида көмүлүп қалған. Вәқә йүз берип нәччә саәттин кейин, қутқузуш хадимлири кан астидин бәш җәсәтни тепип чиққан.

Кан астидикиләрниң һаят қилиш еһтималлиқи аз

Бу мунасивәт билән әркин асия радиоси ятур йезисидики мәзкур кан билән дәрһал алақилашти. Мухбиримиз телефон қилған вақит, улар техи әмдила икки җәсәтни тапқан вақти болуп, зияритимизни қобул қилған бу кандики бир нәпәр ишчи, көмүлүп қалған ишчиларниң һаят қелиш еһтималлиқиниң наһайити азлиқини ейтти.

-Қудуқ астида йәнә қанчә киши бар? -йәнә 12 си бар. -Уларниң һәммисиниң һаят қелиш еһтималлиқи йоқма? -һәә, шундақ болса керәк.

Кан ишчилириниң көпинчиси сичүәнлик

Униң ейтишичә, кан астида көмүлүп қалған ишчиларниң көпинчиси сичүәндин кәлгән кишиләр болуп, гәрчә көмүр канда ишләш интайин хәтәрлик бир хизмәт болсиму, лекин униңдин киридиған кирим яхши болғачқа, улар хәтәргә қаримастин бу йәргә келип ишлигән.

-Ишчилар йәрлик хәлқләрму яки башқа өлкиләрдин кәлгәнму? -башқа өлкиләрдин кәлгән. Көпүнчиси сичүәнликләр. -Сизму сичүәнликма? -һәә. -Немишқа бундақ йирақ йәргә келип иш қилисиләр? -тирикчилик қилиш үчүн. -Лекин көмүр канда ишләш хәтәрлик хизмәтқу? -амал йоқ. Лекин маашимиз 1-2 миң йүән һәтта 2 миң йүәндинму көп болиду.

Биз йәнә бай наһийилик һөкүмәт вә ятур йезилиқ һөкүмәткә телефон қилған болсақму, лекин телефонға һечким чиқмиди. Телефонимиз уланған бай наһийилик җамаәт хәвпсизлик идарисидики бир нөвәтчи хадим, бу кан партлаш вәқәниң келип чиқиш сәвәбиниң техи ениқланмиғанлиқини билдүрүп мундақ деди:

"Бизниң идариниң рәһбәрлири нәқ мәйданға кәтти. Буниң зади немә вәқәлики һәққидә һазирчә техи йәкүн чиқарғили болмайду."

Биз бу һәқтә йәнә илгирилигән мәлуматқа еришиш үчүн ятур йезисидики аһалиләрниң өйлиригә телефон ачтуқ. Телефонимиз уланған бир уйғур деһқан, ятурдики канлар асаслиқи тағда болғачқа, уларниң бу хәвәрни аңлимиғанлиқини ейтти.

Хәвәрдә көрситилишичә, қечип қутулуп чиққан 11 кишиниң арисида иккиси мәлум дәриҗидә яриланған болуп, улар һазир дохтурханида даваланмақтикән.

ятур йезиси бай наһийисиниң оттура қисмиға җайлашқан болуп, униң йәр мәйдани 1033 квадират километир келиду. Шундақла бу йәрниң нопуси 16 миңдин ашидиған болуп, асаслиқи уйғурлар яшайду. ятур йезиси йәнә, көмүр, төмүр вә туз қатарлиқ мол кан байлиқлириға игә бир җай.

Кан вәқәлири давамлиқ йүз бәрмәктә

ятур йезисидики бу кан вәқәсидин сирт, бу йил 3 - айда үрүмчиниң шәһәр сиртиға җайлашқан биңтүәнгә қарашлиқ бир көмүркандиму мушуниңға охшаш газ партлаш вәқәси йүз берип, кан астида ишләватқан 8 ишчиниң алтиси қаза қилған иди. Уйғур аптоном районлуқ көмүр кан бихәтәрликини тәкшүрүш идарисиниң 5 -айда чиқарған бир парчә доклатида, бу йил 1 -айдин 4 -айғичә болған мәзгилдә уйғур елидә йүз бәргән һәр қайси кан һадисилиридә өлгәнләр саниниң 40 қа йәткәнлики елан қилинған.

Хитай һазирғичә дунядики бихәтәрлик һадисилири сәвәбидин өлгәнләрниң сани әң көп дөләт болуп, буни асаслиқи, хитайдики канларниң бихәтәрлик өлчиминиң яхши болмаслиқи һәмдә қанунсиз кан қезиш әһвалиниң еғирлиқи кәлтүрүп чиқиридикән. Хитай даирилириниң статистикисиға қариғанда, бу йилниң дәсләпки йеримидила хитайда 3 миңдин ошуқ киши кан һадисисидә қаза қилған. Һәтта хитай канчилиқ университетиниң бир нәпәр тәтқиқатчиси, хитайда һәр бир милйон тонна көмүрниң бәдилигә 12 ишчиниң қаза қилидиғанлиқини пәрәз қилди. (Пәридә)