Тәбиий пән илимлири билән шуғуллиниш ибадәттур

Көплигән пәйласоплар вә катта алимлар “илим аллаһқа башлайду” дегән шуарни бирдәк сөзлимәктә. Чүнки яратқучини тонуш вә каинатни билиш пәқәт илим сайисидә әмәлгә ашиду.
Ихтиярий мухбиримиз өмәрҗан
2013.01.18


19 - Әсирдә өткән әнгилийилик мәшһур пәйласоп һерберт спенср “тәрбийә” намлиқ әсиридә мундақ дәп язған икән: “илим хурапат билән зитлишиду, әмма динниң әслиси билән зитлашмайду. Көплигән йүзәки тәбиий пән илимлиридә динсизлиқ роһи бардур. Әмма йүзәкиликтин йүксилип, һәқиқий мәнидики илим сәвийисигә күтүрүлгән илим мундақ динсизлиқ роһидин йирақтур, әлвәттә. Тәбиий пән илимлири билән шуғуллиниш ибадәттур. Чүнки тәбиий пән илимлиригә ичкириләп кириш биз сирлириға йетип болалмай дәртлиниватқан вә аста ـ аста биливатқан шәйиләрниң есилликини етирап қилиш, андин уларни яратқан затниң чәксиз қудритини тонуш демәктур. Бу ағзаки тәсбиһ (аллаһни мәдһийиләш) әмәс, әмәлий тәсбиһтур. Мундақ илимләргә қилинидиған һөрмәтму мәнисиз һөрмәт әмәс, бәлки әқил, тәпәккур вә вақитни қурбан қилиш бәдилигә кәлгән қиммәтлик һөрмәттур. Бундақ илим кишиләргә аллаһниң қандақ шәкил вә қандақ кәйпиятта икәнликини чүшәндүрүшниң мумкин әмәсликини билдүрүштә истибдат йолини тутмайду, лекин бизгә бу мумкин әмәсликни чүшәндүрүш үчүн мунасип йолни тутиду вә инсанни әқли йетидиған барлиқ саһәләргә башлап берип, ахирида әқилниң сиртида болған чеграда тохтайду. Шу вақитта дәйдуки, инсанниң әқли шунчилик йәргичә йетиду, әмма әқил идрак қилалмайдиған аләмләр көп!”.

Билидиғанлар билән билмәйдиғанлар тәң әмәс

Қуран кәримдә:“билидиғанлар билән билмәйдиғанлар охшаш болмайду” дейилгән. Һерберт спенср худди бу айәтни шәрһилигәндәк мундақ дегән: “бир тамчә суни көргән алим униң оксген билән һидрогендин мәлум нисбәттә тәркиб тапқан су икәнликини, әгәр у өзиниң шу нормаллиқидин өзгирипла кәткәндә, су әмәс, башқа нәрсигә айлинип қалидиғанлиқини обдан билиду. Буниңдин аллаһ тааланиң қудритини вә һекмәт билән шундақ орунлаштурғанлиқини чүшиниду. Мундақ алимниң илми су тамчисини пәқәт бир тамчә су халас, дәп билидиған алимниң илмидин әлвәттә юқири вә күчлүк илимдур. Шуниңдәк, биртал қар данисини көргән алимму униңдики бәдиий сәнәтни, диққәт билән лайиһиләнгән гүзәлликни көриду. Шүбһисизки, буниң билән аллаһниң маһаритини вә һекмәтлик иш қилидиғанлиқини билиду. Әмма шәйиләргә йүзәки бақидиған алим қар данисини “музлиған су” дәпла көриду, бәс”.

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.