Dolqun eysa: 2013-yili sherqiy türkistan dewasining yéngi bir yili bolghusi
2012.12.31
Chet'eldiki Uyghur pa'aliyetchiliri uzun yillardin buyan Uyghur mesilisini xelq'aralashturush üchün tiriship kelmekte. Uyghur mesilisi tunji qétim 1974-yili birleshken döletler teshkilatida anglitilghan bolsimu, her xil obyéktip we subyéktip sewebler tüpeylidin üzülüp qalghan idi.
Uyghur mesilisi 2006-yilidin bashlap, birleshken döletler teshkilati insan heqliri kéngishining jenwede chaqirilghan yilliq yighinlirida muzakirige qoyulushqa bashlidi. Dunya Uyghur qurultiyi re'isi rabiye qadir xanim, amérika Uyghur jem'iyiti bashliqi alim séyitof, dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitéti mudiri dolqun eysa, esqerjan we dunya Uyghur qurultiyining yawropa ittipaqidiki wekili méchil filipis qatarliq rehberler bu yighinlargha wekil süpitide qatniship, Uyghur mesilisini anglitip kelmekte.
Dunya Uyghur qurultiyi hazirghiche birleshken döletler teshkilatigha iz-déreksiz yoqap ketken Uyghurlar, Uyghur ösmürlerning heq hoquqini qoghdash doklati, türmidiki yazghuchi we muxbirlar, siyasiy mehbuslarning ten jazasigha uchrash doklati qatarliqlarni sundi.
Uzun yillardin buyan dunya Uyghur qurultiyining birleshken döletler teshkilatidiki xizmetlirige mes'ul bolup kelgen dolqun eysa ependi 2013-yilining sherqiy türkistan dewasining yéngi bir yili bolidighanliqini, 2013-yili ichide birleshken döletler teshkilati insan heqliri kéngishining herqaysi komitétlirida Uyghur mesilisining muzakire qilinidighanliqini, xitay hökümitining birleshken döletler teshkilatining nizamnamisi boyiche dunya Uyghur qurultiyining birleshken döletler teshkilatigha sun'ghan doklatlargha shertsiz jawab béridighanliqini éytti. U sözide yene 2013-yili 3-ayda jenwede Uyghur rehberlirini terbiyilesh kursida “Xitayning yéngi rehberliki: sherqiy türkistan, tibet we jenubiy mongghuliyide kishilik hoquq, démokratiye we azadliqqa qaritiliwatqan” témisida yighin chaqirilidighanliqini, 10-ayda bolsa, biryuséldiki yawropa parlaméntida xelq'araliq “Iz-déreksiz yoqalghan Uyghurlar” témisida ilmiy muhakime yighini chaqirilidighanliqini bildürdi.
Biz 2013-yili ötküzülidighan pa'aliyetler heqqide téximu tepsiliy melumatlargha ige bolush üchün dunya Uyghur qurultiyi ijra'iye komitéti mudiri dolqun eysa ependi bilen söhbet élip barduq.