Misir din döliti bolamdu yaki démokratik musulman dölitimu ?
2012.12.07

Bolupmu qahire shehiride misir re'isi doktor muhemmed mursining terepdarliri bilen muxaliplar otturisida chiqqan qanliq toqunush dunyaning diqqitini özige jelb qildi. Buninggha egiship misir dölitining yéngi endizisi heqqidiki tehliller otturigha chiqishqa bashlidi. Chünki musulman qérindashlar jama'itige mensup bolghan bir shexsning misirgha re'is bolghanliqi her xil gumanlarni tughdurushqa yéterlik idi.
Se'udi erebistanida chiqidighan“Okaz” gézitining 7 - dikabir künidiki sanida,“Din dölitimu yaki döletning dinimu?” dégen témida bir maqale élan qilin'ghan bolup, uningda mundaq dep yézilghan:“Misirdiki musulman qérindashlar jama'itining mensupliri bilen selefiy jama'itining mensupliri namayish esnasida yangratqan“Sheri'et, destur we qanun” dégen shu'arlar toghriliq tehlilchiler her xil pikir - qarashlirini otturigha qoymaqta. Zadi bu jama'etlerning shu'aridin ularning misirda din döliti qurush meqsiti ipadilinemdu yaki démokratik musulman döliti qurush meqset qilinamdu? eger ikkinchisini meqset qilghan bolsa, mesile yoq. Chünki hemme shuni xalaydu. Emma ular xuddi ottura esirlerde yawropada höküm sürgen din döletlirige oxshash bir din dölitini meqset qilidighan bolsa, u démokratiyining rohigha maslashmaydu. Musulman qérindashlar jama'itidek ilghar we medeniy bir jama'etning shenigimu yarashmaydu. Chünki ular démikratiyining küchi bilen saylamgha kirip utup chiqqan turup, emdi kélip démokratiyini ayaq asti qilimen dése bolmaydu. Buni ular yaxshi chüshinidu.”
Din döliti bilen musulman dölitining perqi
Se'udi erebistanida chiqidighan“El medine”gézitining shu künidiki sanida “Din döliti bilen islam yaki musulman döliti otturisidiki perqler” dégen témida yene mundaq bir maqale élan qilin'ghan:“Din döliti bilen islam yaki musulman döliti otturisida chong perqler bar. Chünki din döliti tar da'iride, islam döliti keng da'iride bolidu. “Islam” sözining menisimu “Din” sözining menisidin elwette chong we kengdur. Shunga islam fiqhishunaslirining neziride “Din” islam sheri'itide qoghdash perz bolghan 5 chong zörüriyetning biri sanilidu. Ular: din, jan, eqil, nesil we mal - mülük qatarliqlardur. Mundin bashqa “Islam terbiyisi” dégen söz pütün terbiye sahelirining hemmisini öz ichige alidighan bolup, “Din terbiysi” islam terbiyisi öz ichige alghan terbiye türlirining biridur. Islam döliti xuddi misirda bolghinidek, erkin saylam, ixtiyariy bey'et we ortaq kéngesh asasigha qurulidighan dölet. Qur'an kerimdiki: “Ishta ular bilen kéngeshkin” dégen emr we musulmanlarni süpetlep: “Ular ishlarni öz - ara kéngishish arqiliq béjiridu” dégenliki buni ipadileydu. Emma din döliti “Din ademliri” ning hökümranliqi astida bolidighan dölettur. Bu xuddi ottura esirlerde yawropa qit'eside höküm sürgen din döletlirige oxshash. Doktor muhemmed mursi bu ikkisining otturisida tallash harpisida turuwatqan bolushi mumkin. Eger ikkinchisini tallaymen dése, ziyan tartidighanliqi éniq.”