Parlamént ezasi ertughrul qaya: “Türkiye hökümitining süriyeliklerge ishik échip, Uyghur qérindashlirimizgha ige chiqmasliqini hergiz qobul qilmaymiz!”

Xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan zulum we bésimliri dawamlishiwatqan bügünki künde, türkiyede süriye we ghezze mesilisining dawamliq tilgha élinip, Uyghur mesilisining tilgha élinmasliqi, türkiyediki bezi parlamént ezalirini heriketke keltürdi.

29-Dékabir küni “Dewa” partiyesining parlamént ezasi ertughrul qaya ependi türkiye parlaméntida muxbirlarni kütüwélish yighini ötküzüp, türkiye hökümitini pelestinlikler we süriyeliklerning yénida turghandek, Uyghurlarningmu yénida turushqa chaqirdi.

Ertughrul qaya ependi mundaq dégen: “Yürikimizde bir yara bar, u bolsimu sherqiy türkistandur. Bu yara Uyghur türklirining qéni bilen sughurulghan, köz-yashliri bilen yuyulghan, öz wetinide esir tutuluwatqan qérindashlirimizning yarisidur. Sherqiy türkistanda xitayning diniy étiqadni cheklesh siyasiti dawamlishiwatidu. Xitayning musulman Uyghur türklirige yürgüzüwatqan zulum, assimilyatsiye we bésim siyasiti axiri zor tiragédiyege aylandi. Ular Uyghur türklirining milliy örp-adetliri we diniy étiqadigha hörmet qilish u yaqta tursun, ularni xitaydek bolushqa mejburlimaqta. Bu xitayning irqchiliq siyasitining netijisidur”.

Parlamént ezasi ertughrul qaya ependi bayanatida, her qaysi döletlerning, bolupmu türkiye hökümitining xitayning bu jinayitini toxtitish üchün derhal heriketke ötüshi kéreklikini tekitlep, mundaq dédi: “Bu yerdin dunyadiki her qaysi döletlerge shuni démekchimenki, Uyghur türkliri erkinlikke érishishi kérek. Biz, kommunist xitay hökümitidin derhal sherqiy türkistan xelqining kishilik hoquqigha hörmet qilishini, diniy étiqadi bilen yashishigha tosqunluq qilmasliqini telep qilimiz. Xitayning Uyghurlargha yürgüzüwatqan bu bésim siyasiti bir milletnila emes, belki pütkül insaniyetning wijdanini ayaq asti qilidu. Hemme millet öz medeniyiti we muhitidin erkin nepes alalaydighan bir dunya qurghili bolmamdu? bu so'alni sorighinimizda yürikimiz échishidu, közimiz yash bilen tolidu. Uyghurlar tartiwatqan derd-elem bizningmu uyqumizni qachurmaqta. Xitay bu zulumni derhal toxtatsun! kishilik hoquq dunyawiydur. Chégrasi bolmighan bu xelq'araliq xitabnamige xitayningmu hörmet qilishini telep qilimiz. Héchqandaq bir küch Uyghurlarning négizlik heq-hoquqlirini tartiwalmasliqi kérek!”.

Türkiye pirézidénti rejep tayyip erdoghan 22 yildin buyan türkiyeni idare qilip kéliwatqan adalet we tereqqiyat partiyesining re'islik wezipisinimu ötep kelmekte. 2015-Yilighiche pirézidént erdoghan köp qétim Uyghur mesilisini tilgha alghan, hetta 2009-yili 5-iyul ürümchi qirghinchiliqi yüz bergende xitayning Uyghurlargha élip bériwatqan siyasitini “Irqiy qirghinchiliq” dégen, shu seweblik xitayning qattiq naraziliqini qozghighan idi. Halbuki, bügünki künde u her waqit ghezze bilen süriye mesilisini tekitlewatqan bolsimu, emma Uyghur mesilisini tilgha almidi.

Parlamént ezasi ertughrul qaya ependi metbu'at bayanati yighinida türkiye hökümitini ereblerge ige chiqqandek türklerning qan qérindishi bolghan Uyghurlarghimu ige chiqishqa chaqirip mundaq dégen: “Hökümet bu mesilige qarita sükütte turmasliqi kérek. Süriyeliklerge ishikimizni échip, öz qan qérindashlirimiz bolghan Uyghur türklirige ige chiqmasliqini qet'iy qobul qilmaymiz. Uyghur türklirining xitaygha qayturup bérilgenliki ilgiri sürülmekte. Buni ichki ishlar ministiri bilen edliye ministiridin soraymiz: bu ehwallar rastmu? eger rast bolsa mezlumni zalimgha tapshurup bérishning, qérindashlirimizni xitaygha qayturup bérishning axirettimu jazasi bek éghirdur. Biz türkiye hökümitining pelestinliklerni qollighandek Uyghurlarnimu qollishini telep qilimiz. Bu bizning insanliq burchimizdur”.

Bu qétimliq muxbirlarni kütüwélish yighini heqqide ziyaritimizni qobul qilghan parlamént ezasi ertughrul qaya ependi mundaq dédi: “Biz Uyghurlarning erkinliki üchün pütün küchimiz bilen küresh qilishni dawam qilimiz. Chünki biz bilimizki, her qandaq bir milletning erkinliki hemmidin muhimdur. Uyghurlarning peryadi bizningmu peryadimizdur. Ularning qayghusi bizningmu qayghumizdur. Bu ziyaritingiz arqiliq xitay hökümitige shuni démekchimenki, Uyghur türklirining erkinliki derhal qayturup bérilsun. Bizning kürishimiz insanliq ghururigha ige chiqish kürishidur. Xitayning zulumi tügimigiche, bizning bu kürishimiz dawam qilidu. Biz her da'im Uyghur türklirining yénida. Biz Uyghur türklirining awazi bolushni dawam qilimiz”.

Parlamént ezasi ertughrul qaya ependining türkiye parlaméntida ötküzgen muxbirlarni kütüwélish yighini türkiye dölet téléwiziyesi (TRT) ning üchinchi qanilida neq meydandin tarqitildi, shundaqla ijtima'iy taratqularda keng hembehirlendi.