Tursun'ay ziyawudun: méni ümid küchlendürmekte

Lagér shahiti tursun'ay ziyawudun xanim yehudiy chong qirghinchiliqidin aman qalghuchilar bilen. 2021-Yili 7-noyabir, nyu-york.

Amérikaning nyu-york shtatigha jaylashqan dangliq uniwérsitétlardin rochéstér uniwérsitétida, 7-noyabir, yekshenbe küni, mexsus Uyghurlar uchuwatqan irqi qirghinchiliqini tonushturush heqqide “Zaman we makandin halqighan irqiy qirghinchiliq” témisida bir muhakime yighini échilghan. Bu muhakime mezkur uniwérsitétning insanshunasliq fakultéti we Uyghur erkinliki üchün yehudiylar herikiti teripidin uyushturulghan bolup, pa'aliyetke Uyghur lagér shahiti tursun'ay ziyawudun Uyghur qirghinchiliqidin aman qalghuchi süpitide qatnashqan bolsa, yighin'gha yene yehudiy chong qirghinchiliqidin aman qalghuchi bir wén'giriyelik yehudiy ayal lé'a malékmu(Lea Malek )teklip qilin'ghan.

Yighin'gha mezkur uniwérsitétning tetqiqatchi oqughuchiliri we proffésorliridin bashqa yene yehudiylar jem'iyetliridinmu küp sanda wekiller ishtirak qilghan.

Rochéstér uniwérsitétida ötküzülgen bu muhakimide deslep wén'giriyedin kelgen yehudiy qirghinchiliqidin aman qalghuchi lé'a malék, öz a'ilisining ikkinchi dunya urushi mezgilide gérmaniye natsistliri teripidin qandaq weyran qilin'ghanliqi hemde yehudiylar solan'ghan mejburiy emgek lagérida, dadisining we yene nurghun bigunah insanlarning achliq we we éghir emgek hemde késellerdin qandaq qiynilip ölüp ketkenlikidek qorqunchluq we azabliq kechmishlirini ortaqlashqan.

Arqidin Uyghur irqiy qirghinchiliqidin aman qalghuchi süpitide sözge teklip qilin'ghan tursun'ay ziyawudun, özining xitayning lagérida ikki qétimliq qamilish we u jayda chekken qiyin-qistaq, rohiy, jismaniy zulum we jinsiy zorawanliqlarni intayin tesirlik tebi'iy halda anglatqan.

Bu muhakime yighinining meslihetchisi, rochéstér uniwérsitétining sabiq oqughuchisi sé xun kim yekshenbe künidiki muhakime yighinining tolimu ünümlük bolghanliqini bildürdi.

Uning qisqiche tonushturushiche bu muhakime mezkur uniwérsitétta mexsus Uyghur irqiy qirghinchiliqi téma qilin'ghan-3 qétimliq muhakime bolup, Uyghur qirghinchiliqi toghrisida téximu köp uchur bilen teminlesh, némishqa Uyghur qirghinchiliqigha köngül bölüshimiz kérek, bu toghrida néme qilalaysiz? dégenni chöridep élip bérilghan.

Ilgiri sé xon kim mezkur uniwérsitétta tunji bolup 2019-yili “Uyghur qirghinchiliqi” ni tonushturush muhakime yighinini teshkillep, lagér shahiti méhrigül tursun we bashqa Uyghur pa'aliyetchilerni teklip qilghan idi.

Shundin buyan Uyghur irqiy qirghinchiliq mesilisige qiziqiwatqan we Uyghurlargha köngül bölgüchi studéntlar barghanche köpeymektiken.

Uning chüshendürüshiche nöwette rochéstér uniwérsitéti insanshunasliq fakultétini püttürüsh aldida turghan yehudiy qiz oqughuchi kinnérét katz Kinneret Katz ning qurghan Uyghur erkinliki üchün yehudiylar herikiti teshkilati, mezkur muhakime yighinning aldida yene bu yil martta “Uyghur qirghinchiliqi we ehudiylarning mes'uliyiti” dégen témida mexsus muhakime uyushturghan iken.

Sé xun kim yehudiy chong qirgho'inchiliqi bilen sélishturup janliq öginish pursiti yaritilghanliqi yekshenbe künidiki muhakime yighinning eng zor muweppeqiyiti deydu.

Düshenbe küni ziyaritimizni qobul qilghan tursun'ay zi'awudunning bildürüshiche, özining yehudiy shahit bilen teng sehnide turup, oxshiship kétidighan hékayilirini ortaqlashqanda, ishtirakchilarning ikki millettin bolghan ikki ayalning oxshimighan dewrde bashtin kechürgen azabliq hékayilirining özliride xuddi tarix tekrarliniwatqanliqidek bilin'genlikini éytishqan.

Tursun'ay kishilerning özidin, Uyghurlarni qutuldurush üchün özlirining néme qilalaydighanliqini sorashqanda, adaletperwer insanlarning semimiyitidin bekmu tesirlen'genlikini we buning özige ümid béghishlighanliqini bildürdi.