Piragada “Uyghur qirghinchiliqidiki ayallarning azab-oqubetliri” témisida pa'aliyet ötküzüldi

Qelbinur sidiq xanim xitayning jaza lagérliridiki qiynash heqqide guwahliq bériwatidu. 2024-Yili 9-noyabir, piraga

9-Dékabir chéx jumhuriyitining paytexti piraga shehiridiki charlés uniwérsitéti qanun fakultétida “Uyghur qirghinchiliqi mezgilide ayallarning azab-oqubetliri” témisida Uyghur irqiy qirghinchiliqini tonushturush meqset qilin'ghan guwahliq bérish pa'aliyiti uyushturuldi. Mezkur pa'aliyitini chéx kishilik hoquq pa'aliyetchisi, chéx jumhuriyitidiki kishilik hoquq munbirining diréktori éwita wankakowa we chéx jumhuriyitining qanunchiliq uniwérsitéti bolghan charlés uniwérsitéti qanunchiliq fakultéti qarmiqidiki “Asasiy qanun we kishilik hoquq merkizi” birlikte teshkilligen.

RFA/Hebibulla Izchi

Bu pa'aliyette gollandiyede yashaydighan jaza lagéri shahiti qelbinur sidiq neq meydandin, amérikidiki méhrigül tursun intérnét arqiliq guwahliq bérip xitayning türme we jaza lagérliridiki Uyghurlar duch kélidighan qiyin-qistaq we paji'elirini tonushturdi. Shu arqiliq Uyghur irqiy qirghinchiliqini, shundaqla bu qirghinchiliqta Uyghur ayalliri duch kélidighan, emma til bilen ipadilesh qiyin bolghan eng paji'elik jeryanlar tonushturuldi. Bu munasiwet bilen bu pa'aliyet üchün gollandiyedin chéx jumhuriyitige kélip guwahliq bergen lagér shahiti qelbinur sidiq xanimni ziyaret qilduq. U pa'aliyet heqqidiki tepsilatlarni radiyo anglighuchilar bilen ortaqliship ötti.

Bu qétimliq guwahliq bérish pa'aliyitining eng özgiche mezmunliridin biri bu qétim guwahchilargha terjimanliq qilghan terjiman bolup, Uyghur tilida ana tilidek sözleydighan bu kishi chéx penler akadémiyesining tetqiqatchisi, doktor ondriy klimés (Ondřej Klimes) idi. Uyghurche özige chirayliq qilip “Ötkür” dégen isimni quyuwalghan ondriy klimés ependi ziyaritimizge jawab bérip, bu pa'aliyetning teshkillinish jeryani we qandaq élip bérilghanliqi heqqidiki tepsilatlarni radiyo anglighuchilar bilen ortaqlashti.

RFA/Hebibulla Izchi

U yene, bu pa'aliyet arqiliq érishmekchi bolghan ünüm we bundin kéyin bu xil pa'aliyetlerni téximu köp teshkilleshning muhimliqi heqqidimu toxtilip ötti.

Pa'aliyet teshkilligüchi we riyasetchi éwita xanim bu pa'aliyetning témisi we asasliq meqsiti heqqide toxtilip ötti. Uning éytishiche, bu qétim xitay hökümitining Uyghur ayallirigha yürgüzüwatqan ziyankeshliki we qiz-chokanlarning irqiy qirghinchiliq jeryanidiki kechürmishlirini tonushturush asas qilin'ghan bolup, bu heqtiki köz qarishini anglarmenler bilen ortaqlashti.

RFA/Hebibulla Izchi

U bu heqte mundaq deydu: “Bu pa'aliyette Uyghur ayalliri duch kelgen wehshiylikler, yeni sistémiliq xorlash, mejburiy tughmas qiliwétish, jismaniy qiynaq we kishilik hoquqqa dexli-teruz qilish qilmishliri qanun fakultéti oqughuchiliri we tetqiqatchilargha tonushturuldi. Buningdiki meqset bu qirghinchiliqtin aman qalghuchilarning awazini yangritish, shuningdek Uyghur qirghinchiliqining, bolupmu uning ayallargha körsetken tesirini téximu chongqur chüshinish we uni insanlargha bildürüsh”.

Dunya weziyitidiki jiddiy özgirishler tüpeylidin Uyghur qirghinchiliqi heqqidiki muhakimiler tedrijiy kishilerning ésidin kötürülüshke bashlighanda yawropa aliy mektepliride bu xildiki guwahliq yighinlirining ötküzülüshi bu jehettiki ammiwi tonushni östürüshte mu'eyyen ijabiy rol oynaydu, dep qaralmaqta.