Uyghur élide mejburiy emgek (hashar) qurban héyt künlirimu toxtimighan

Xitay da'iriliri mejburiy emgek, yeni hasharni emeldin qaldurghanliqini xéli yillar burun élan qilip bolghan we nöwette dawam qiliwatqan mejburiy emgekni izchil inkar qilip kéliwatqan idi. Ijtima'iy taratqulardin ashkarilinishiche we muxbirimizning téléfon ziyaretliride delillinishiche, Uyghur élidiki mejburiy emgek ötken heptidiki qurban héyt künlirimu toxtimighan.

Amérikada yashawatqan lagér shahiti zumret dawutning féysbuk hésabida xewer qilinishiche, Uyghur élide ahaliler qurban héyt künliri mejburiy emgekke sélin'ghan. Xewerdiki sin körünüshide köpinchisi ayallardin teshkillen'gen yüzlerche kishining maysa halettiki qonaqliqta ishlewatqanliqi körsitilgen. Eslide “Dowyin” da tarqalghan bu sin körünüshige qisturulghan naxsha we muzikidimu ahalilerning héyt künidiki bu emgektin bizar bolush we qaqshash keypiyati eks etken.

Biz bu héyt künide dawam qilghan mejburiy emgek heqqide melumat élish üchün, Uyghur élidiki alaqidar orun we shexslerge téléfon qilduq.

 Melum bolushiche, aqsu sheher igerchi baziridiki bir kenttin bu yilliq qurban héytning 1-küni élip bérilghan hashargha 170 kishi qatnashqan. Hashar seher sa'et 5 tin 7 giche dawam qilghan. Aqsuning kelpin nahiyesidiki bir kenttin 120 kishi hashargha qatnashqan. Hashar jeryanida ahaliler asasen ériq-östeng chépish, yol yasash, köwrüklerni rémont qilish qatarliq ishlargha sélin'ghan. Yene ashkarilinishiche, shayar nahiyeside bu yil 1‏-aydin bashlap seher sa'etliride dawam qiliwatqan ikki sa'etlik hashar, bu yil qurban héytqa kelgende 5 sa'etke chiqirilghan. Hashargha 18 yashtin 65 yash ariliqidikiler qatnashturulghan. Melum bolushiche, bu qurban héyt küni sélin'ghan ishlarning héch birsi pesil xaraktérlik emes bolup, bu ishlarni eslide héyt munasiwiti bilen toxtitip qoyushqa yaki waqitliq kéchiktürüshke bolidiken.

Uyghur élide hashar roza héyt mezgilidimu dawam qilghan idi. Türkiyede yashawatqan musteqil tetqiqatchi abduréshit niyaz ependi, eslide héyt künlirining musulmanlar üchün dem élish we köngül échish künila bolmastin, yaratquchigha minnetdarliqini bildüridighan bir ibadet küni ikenlikini, shunga héyt künliride ishleshning teshebbus qilinmaydighanliqini bayan qilghan idi. Abduréshit ependining qarishiche, xitay da'iriliri irqiy qirghinchiliq ijra'atining bir parchisi süpitide Uyghurlarni öz milliy we diniy bayramlirini untushqa mejburlawatqanliqi, héyt küni hashargha sélishning bir nuqtidin éytqanda, ene shu bayramlarni untuldurushni meqset qiliwatqanliqini ilgiri sürgen idi.

Norwégiyediki musteqil tetqiqatchi abduweli ayup, 2017‏-yildiki chong tutqundin kéyin, bir qisim ahalilerning héyt ötküzmeslikni özini qoghdash méxanizmi süpitide angliq yaki angsiz halda qobul qilghanliqini otturigha qoyghan idi.

Roza héyt künidiki mejburiy emgekte ahaliler parnikliq étizlargha pemidur köchiti tikken. Bezi körünüshlerdin melum bolushiche, korlada pemidur köchiti tikiliwatqan küni qattiq boran chiqqan, ahaliler bir tereptin soghuqtin tonglisa, yene bir tereptin étizda düm yétip, boran uchurup kétiwatqan yaltiraq qatarliq parnik eslihelirini qoghdash bilen zexmet chekken idi.