Amérika-xitay riqabiti pewqul'adde komitéti “Uyghur herikiti” teshkilatini nobél tinchliq mukapatigha namzatliqqa körsetken

Amérika dölet mejlisi qarmiqidiki her ikki partiye ezaliridin teshkillinip qurulghan amérika-xitay riqabiti pewqul'adde komitéti Uyghurlarning kishilik hoquq teshkilatliridin “Uyghur herikiti” ni we hemde ijtima'iy taratqularda “Li mu'ellim” dégen texellus bilen bilin'gen xitay pa'aliyetchi li yingni 2025-yilliq nobél tinchliq mukapatigha namzat qilip körsetkenlikini jakarlighan.

5-Féwral küni mezkur komitétning re'isi bolghan jumhuriyetchi awam palata ezasi jon molénar (John Moleenar) bilen mezkur komitétning hey'et ezasi démokratchi awam palata ezasi raja krishnamorti (Raja Krishnamorthi) ortaq bayanat élan qilip, her ikki namzatni tebrikligen.

Raja kirishnamorti bayanatida mundaq dégen: “Biz ‛Uyghur herikiti‚ teshkilati we li mu'ellimni ularning kishilik hoquq we insaniy ghurur üchün körsitiwatqan harmas tirishchanliqi seweblik nobél tinchliq mukapatigha namzatliqqa körsetkenlikimizdin sherep hés qilimiz. Ular dewrimizdiki eng jiddiy kishilik hoquq kirizisi aldida adaletsizlikke jeng élan qilmaqta we jimiqturulghanlarning awazi bolmaqta.”

Jon molénar ependi bayanattiki sözide, “‛Uyghur herikiti‚ teshkilati harmay-talmay teshwiq qilish, jesurluq bilen guwahliq bérish arqiliq, dunyaning Uyghur qirghinchiliqidin ibaret heqiqetni nezerdin saqit qilmasliqigha kapaletlik qilip, ziyankeshlikke uchrighuchilarning awazini yer shari sehnisige élip chiqti. Xitay kompartiyesining süküt témini buzup tashlidi” dégen.

Biz bu munasiwet bilen “Uyghur herikiti” teshkilatining qurghuchisi roshen abbas xanimni ziyaret qilduq. Roshen xanim sözide, “Uyghur herikiti” teshkilatining namzatliqqa körsitilishi, Uyghur irqiy qirghinchiliqining hélihem dawam qiliwatqanliqi we Uyghurlar tartiwatqan zulumning téxi ayaghlashmighanliqining mu'eyyenleshtürülüshi ikenlikini bildürdi.

Roshen abbas xanim sözide, nobél tinchliq mukapatigha namzatliqqa körsitilishning öz xizmetlirini yenimu kücheytishtin dérek béridighanliqini éytti.

Ijtima'iy taratqularda “Li mu'ellim” texellusi bilen tonulghan we xitay hökümitining puqralargha yürgüzüwatqan türlük bésim siyasetlirini, xitayda boluwatqan weqelerni pash qilip kéliwatqan li ying radiyomizning ziyaritini qobul qilip, özining bu yilliq nobél tinchliq mukapatigha namzatliqqa körsitilishini özining xizmitining mu'eyyenleshtürülüshi dep qaraydighanliqini bildürgen, shundaqla buning özini bir qeder bixeter hés qilishigha türtke bolushi mumkinlikini bildürgen.

U mundaq dégen: “Men özümning namzatliqqa körsitilgenlikimni anglighinimda heyran boldum, men bu komitétning méni namzat körsetkenlikige rehmet éytimen we buni xizmitimning étirap qilinishi dep qaraymen. Méning xewerni alghandin kéyinki tunji inkasim shu boldiki, men buni méning xususiy bixeterlikimge azraq bolsimu paydisi bolushi mumkin, dep oylidim. Chünki bilginingizdek, men ötken bir nechche ay ichide xitayning dölet halqighan basturushigha kiridighan bir qeder éghir weqelerni bashtin kechürdüm. Biraq men italiye saqchilirining telipi sewebidin, bu weqelerni ashkarilimighan idim. Shunga men nobél tinchliq mukapatining namzati bolushumni méning shexsiy bixeterlik ehwalimning melum derijide yaxshilinishigha paydisi bolushi mumkin, dep oylaymen.”

Li ying radiyomizgha qilghan sözide yene, mezkur namzatliqning zimmisidiki yükni téximu éghirlashturidighanliqini bildürdi. U mundaq dégen: “Menche, bu namzatliq manga téximu köp bésim élip kélidu. Nobél tinchliq mukapatini intayin éghir mes'uliyet, dep qaraymen. Bu méni xitaydiki ishlargha we téximu köp kishilerge tesir körsitish üchün téximu köp ishlarni qilishqa ündeydu. Yene bir muhim teripi shuki, bu namzatliqqa körsitilish manga nurghun ishench ata qildi. Bu bizning qiliwatqan ishimizning ehmiyetlik ikenlikini, körülüwatqanliqini we étirap qilinidighanliqini ispatlaydu. Men buni tiwéttirdiki (hazirqi X) manga oxshash xizmet qiliwatqanlarghimu ilham bolidu, dep qaraymen.”

2025-Yilliq nobél tinchliq mukapatigha érishküchi shexs yaki teshkilatlar bu yil 10-ayda norwégiye nobél komitéti teripidin élan qilinidighan bolup, mukapat tarqitish murasimi 12-ayda ötküzülidiken. 2024-Yilliq nobél tinchliq mukapati yaponiyening “Nixon xidankyo” namliq yadro qorallirigha qarshi turush teshkilatigha bérilgen idi.

Bundin ilgiri, amérika dölet mejlisidiki “Uyghur dostluq guruppisi” ning qosh re'isliridin bolghan démokratchi awam palata ezasi tom suzi bilen jumhuriyetchi awam palata ezasi kristofér simit “Uyghur herikiti” teshkilati we “Uyghur kishilik hoquq qurulushi” ni 2022-yilliq nobél ténchliq mukapatigha namzat qilip körsetken idi. 2023-Yili dunya Uyghur qurultiyi kanada parlamént ezaliri teripidin nobél tinchliq mukapatigha namzat qilip körsitilgen idi. Rafto erkinlik mukapati sahibi bolghan ilham toxti we rabiye qadir xanimlarmu ilgiri ayrim-ayrim halda nobél tinchliq mukapatigha namzat qilip körsitilgen idi.