Xitay kompartiyesining yéngi rehberlik kolléktipi we Uyghur krizisining dawami

Muxbirimiz eziz
2022.10.24
Xitay kompartiyesining yéngi rehberlik kolléktipi we Uyghur krizisining dawami Xitay kompartiyesi merkiziy komitétning kandidat ezasi bolup saylan'ghan qeshqer uniwérsitétining mu'awin mektep mudiri, mu'awin partkom sékrétari zulhayat isma'il xitay kompartiyesining 20-qurultiyida sözlimekte. 2022-Yili 16-öktebir, béyjing.
china.com.cn

Xitay kompartiyesining 20-qurultiyi dunya axbarat wasitilirining diqqet merkizide bolushidin kéyin xuddi kishilerge melum bolghandek xitay re'isi shi jinping kompartiye nizamnamisini we asasiy qanunni bir yaqqa qayrip qoyup turup üchinchi qétim re'is bolup “Saylandi”. Shuning bilen birge shi jinpingning bir qolluq tallishidin ötken yéngi rehberlik kolléktipimu hasil bolup dunyagha jakarlandi. “Blumbérg xewerliri” ning 24-öktebirdiki xewiride éytilishiche, xitay kompartiyesining yéngi rehberlik kolléktipi jakarlinish bilen tengla xitaydiki pay cheklirining bahasi shiddet bilen töwenlep xitayning iqtisadiy sahesidiki chékinishning muqeddimisi bashlan'ghan. Chet'el meblighining éqip chiqip kétishidimu yéngi yuqiri pelle yaritilghan. Chünki bu yéngi rehberlik kolléktipi shi jinpingning “Xususiylar qudret tépip ketse merkiziy hakimiyetke xiris peyda qilidu” dégen yétekchi idiyesi tüpeylidin teqibge we chekleshke uchrighili xéli bolghanidi.

Bu yéngi rehberlik kolléktipining bu yüzlinishni téximu yuqiri pellige élip chiqishi bu qétimqi qurultayning yépilish murasimidin kéyin mutleqleshti hemde xususiylar igilikige ghayet zor wehimining sayisi chüshüshke bashlidi. Xongkongdiki KGI Asia pul-mu'amile mulazimiti shirkiti meblegh istratégiyesi bölümining mes'uli kénniy wén (Kenny Wen) bu heqte söz qilip: “Nöwettiki pay cheklirining töwenlep kétishi xitaydiki meblegh muhitining neqeder nazukliship ketkenlikini eks ettürdi. Nurghun kishiler mushu qétimliq qurultayda xitay iqtisadining ijabiy terepke qarap méngishigha paydiliq bolghan birer amilning otturigha chiqishini ümid qilghan idi. Ularning bu arzusi axirqi hésabta köpükke aylandi” dégen.

“Nyu-york waqti” gézitining bu heqtiki tehrirat maqaliside éytilishiche, bu qétimqi qurultayda xitay kompartiyesi merkiziy komitéti siyasiy byuro da'imiy komitétining alte kishilik ezasi birdek shi jinpinggha eng sadiq bolush sherti bilen tallan'ghan kishilerdin teshkil tapqan. Shundaq bolghaniken, xitay hökümiti we kompartiyesining bundin kéyinki xizmetliride shi jinpinggha pikir bérishke yaki uning xataliqini körsitip bérishke jür'et qilidighan héchqandaq insanning otturigha chiqmaydighanliqi aydinglashqan. Shundaqla xitayda déng shyawping dewride muqimlashqan oxshimighan pikirdiki kishilerdin shekillen'gen kolléktip rehberlik uslubining üzül-késil bitchit qiliwétilgenliki, buningdin kéyin merkiziy rehberlik kolléktipida shi jinpingning pikirige muxalip kélidighan héchqandaq sözning otturigha chiqmaydighanliqidin, buningdin kéyin xitayni idare qilishta shi jinpingning dégini dégen bolidighanliqidin bésharet bérilgen. Teywendiki döletlik siyaset uniwérsitétining proféssori wang shinshyen (Hsin Hsien Wang) bu heqte söz qilip “Alte kishini shi jinping bir-birlep tallap chiqqan bolup, bu tallash nöwette shi jinping üchün sadaqetning eng muhim boluwatqanliqini biwasite körsetti. Buningda mewjut qa'idiler yaki belgilimiler asas qilinmidi” dégen. BBC Ning bu heqtiki obzorida éytilishiche, ikki qararliq wezipe ötesh mudditi toshqandin kéyin xitaydiki mutleq aliy rehberlik hoquqni shi jinpinggha ötküzüp bergen xu jintawning pütkül dunya köz tikiwatqan qurultay meydanidin misli körülmigen derijide “Yalap élip méngish” sheklide chiqiriwétilishi shi jinping üchün héchqandaq insanning “Qorqquchiliqi qalmighan” liqini dunyagha élan qilghan. Tashqi dunya bu halni “Shi jinping emdi maw zédong dewridin buyanqi eng chong hoquqdargha aylandi” dep teswirligen.

Bu qétimqi yéngi rehberlik kolléktipi ichide köp qisim kishilerning diqqitini qozghighini xitay kompartiyesining “Idiye ishlepchiqirish mashinisi” dep qarilidighan wang xuningning dawamliq halda orun igilishi boldi. Jang zémin dewridin tartip xu jintaw dewri we hazirqi shi jinpingning hökümranliqigha qeder izchil herqaysi “Aliy rehberlik” ni nezeriyewi asas bilen temin etküchi, jümlidin shi jinpingning Uyghurlar mesilisini hel qilishtiki “Axirqi hel qilish usuli” ning ijadchisi bolghan wang xuning bu qétimmu “Aliy rehberlik qatlimi” din dawamliq orun élishi heqqide pikir bayan qilghan musteqil siyasiy analizchi ilshat hesen buning mahiyette xitay kompartiyesining tüp xaraktérige uyghun kélidighan hadise ikenlikini tekitleydu.

Xitay axbaratlirida qétimqi qurultayda qeshqer uniwérsitétining mu'awin mektep mudiri, mu'awin partkom sékrétari zulhayat isma'ilning xitay kompartiyesi merkiziy komitétning kandidat ezasi bolup saylinishi Uyghur diyarigha da'ir alahide xewerlerning biri qatarida orun aldi. Bu heqte söz bolghanda ilshat hesen bu halning Uyghurlar üchün héchqandaq xushxewer bolmaydighanliqini, eksiche buning téximu chong balayi-apettin bésharet ikenlikini eskertidu.

Melum bolushiche, xitay kompartiyesining bu qétimliq yéngi rehberlik kolléktipi qa'ide boyiche 2023-yili mart éyida chaqirilidighan memliketlik xelq qurultiyida awazgha qoyulidighan bolup, xitaydiki hakimiyet sistémisining mutleq diktatoriliq asasida ish körülüshtek alahidiliki tüpeylidin buningda birer tosqunluqning bolushi éhtimaldin yiraq, dep qariliwatqanliqi melum.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.